w lit. pol. trwa od przełomu XVI/XVII w. do ok. 1750; pojawia się wraz z grupą twórców religijnych (najpierw M. Sęp Szarzyński i S. Grabowiecki, później S. Grochowski, K. Twardowski oraz protestant O. Karmanowski) odrzucających renesansowe próby godzenia ziemskiego szczęścia z wartościami wiecznymi, religijnymi, nawiązujących z czasem coraz wyraźniej do metafizyki. Drugi nurt okresu, zw. poezją "światowych rozkoszy" (H. i J.A. Morsztynowie, Sz. Zimorowic), fascynował się urodą świata zmysłowego, próbując jednak nie tracić z pola widzenia Boga, który ów rozkoszny świat przeznaczył dla człowieka; typowy dla poetów metafizycznych lęk przed śmiercią został tu zastąpiony wyobrażeniem miłości jako niszczącego żywiołu; trzeci nurt, zw. czasem sarmacko - szlacheckim (lub sarmatyzmem) podbudowuje ideologicznie samozadowolenie szlachty okresem , utwierdza w świadomości szlacheckiej mity mesjanistyczne, współgrając z nasilającymi się, wraz z postępami kontrreformacji, przejawami nietolerancji religijnej; literaturze tego nurtu odpowiada także coraz wyraźniejsza retoryczność i pusta ozdobność języka (W. Potocki Wojna chocimska, pamiętniki J.Ch. Paska, Roczniki i poezje W. Kochowskiego); odrębne cechy przejawiała poezja mieszczańsko-plebejska (A. Władysławiusz, Jan z Kijan, W. Roździeński, J. Jurkowski), czyniąca swoim tematem stany niższe - kupców, rzemieślników, plebs miejski, chłopów, żebraków; nurt ten miał swój radykalny odłam: należący do niego pisarze, najczęściej anonimowo, atakowali feudalny porządek w imię powszechnych praw ludzkich (np. z tego kręgu wywodzili się autorzy komedii rybałtowskiej, stanowiącej uzupełnienie tradycyjnych gat. dramatycznych). Wzrosło znaczenie literatury religijno-polemicznej i homiletyki (P. Skarga, Sz. Starowolski, F. Birkowski, J. Mijakowski) przesyconej retorycznością i wielosłowiem; rozwijała się także - wraz z coraz wystawniejszą szlachecką obyczajowością - poezja okolicznościowa, a także anegdota, facecja, pieśń nowiniarska oraz pamiętnikarstwo szlacheckie (S. i B. Maskiewiczowie, A.S. Radziwiłł, J. Jerlicz, J. Ossoliński, M. Borzymowski - autor pierwszego pol. utworu marynistycznego), bliskie gawędzie i odmianie gat. silva rerum; dramaturgia S.H. Lubomirskiego odwoływała się do modnych wzorów włosko-hiszp., a w 2. poł. XVII stulecia zaznaczył się wpływ klasycystycznej tragedii francuskiej. Znaczną popularnością cieszyły się także wszelkiego typu leksykony i encyklopedie, układane - zgodnie z duchem epoki - w równej mierze na podstawie faktów, jak też zaczerpniętych z rozmaitych źródeł przekazów mitologicznych lub zgoła baśniowych (Nowe Ateny... B. Chmielowskiego). W dorobku okresu ważna jest twórczość teoretycznolit. M.K. Sarbiewskiego.
- BAROKU LITERATURA, powstały we Włoszech...
- okres literacki, etap rozwoju literatury...
- epoka historyczno-literacka, (gr. epochě = zatrzymanie...