(1963)
powieść T. Konwickiego, rozrachunek pisarza ze swoim pokoleniem, obraz jego moralnych i psychicznych urazów. Bohater - Paweł przybywa do miasteczka nad Sołą, gdzie w czasie wojny przeżył dramat i z którego wyniósł poczucie winy. Przestrzeń jest umowna (niezgodność z realiami geogr. i hist.), niesie poczucie rychłego końca (ma przestać istnieć w związku z budową zalewu). Podstawową kategorią w powieści jest czas (przeszłość i teraźniejszość) - nie obiektywny, lecz twór pamięci bohaterów. Gra z nim pozwala dotrzeć do podświadomości ludzi. Czas przeszły został ukazany realistycznie, mówi się o nim w 3. os. czasu teraźniejszego. Teraźniejszość zaś przypomina senny koszmar, z którego nie można się obudzić, mówi się o niej w 1. lub 2. os. czasu przeszłego. Takie ukształtowanie narracji hierarchizuje ważność ukazanych okresów. Przeszłość decyduje o teraźniejszości, dręczy ludzi na jawie i w snach, decyduje o ich zachowaniu. Inni bohaterowie także tkwią w przeszłości. Są to hrabina, były decydent, przesiedleńcy ze Wschodu, były partyzant - rozbitkowie życiowi, marzący o swoim miejscu, poczuciu zakorzenienia. Ucieczką od przeszłości może być tylko śmierć, ale i ona nie udaje się bohaterowi (opowieść zaczyna się nieudaną próbą samobójstwa). S. w. wyznaczył poetykę późniejszych powieści Konwickiego.
- KRYGIER, Waldemar (ur. 1929)
- KONWICKI, Tadeusz (ur. 1926)
- PROTEST SONG, pieśń protestu, powstała...