(1886-1970)
jeden z najwybitniejszych dramaturgów pol. XX w., prozaik. Całe życie (z krótkimi przerwami) mieszkał w rodzinnym Zegrzynku. Studiował w Szwajcarii (rolnictwo, lit., sztukę). Współprac. z "Redutą" J. Osterwy. Był członkiem Polskiej Akademii Literatury. Na początku okupacji, wysiedlony przez Niemców z Zegrzynka, zamieszkał w Warszawie. W 1944 r. przez kilka miesięcy był więźniem Pawiaka. Przeżył powstanie warszawskie. Po jego klęsce zamieszkał w Krakowie, a w 1950 wrócił do Zegrzynka. Sformułowany przez "Kuźnicę" w l. 50 zarzut propagowania irracjonalizmu ( Dwa teatry) spowodował kilkuletnią nieobecność sztuk Sz. na scenach pol. Kilka lat po śmierci pisarza spłonął jego dom wraz ze wszystkimi dokumentami i pamiątkami. Już w 20-leciu międzywojennym Sz. zdobył sławę jako dramaturg, a w l. 50. - jako prozaik. Stałym motywem jego twórczości teatr. jest sprzeczność między prawdą a baśnią, mitem. Pisarz opowiada się po stronie baśni, ale optymizm jego wczesnych sztuk (m.in. Murzyna, 1917, czy Ptaka, 1923) stopniowo zabarwiał się goryczą i ironią (Żeglarz, 1925; Adwokat i róże, 1929). Konfrontacja prawd, stanowisk itp. była podstawą fabuły dramatów Sz. Np. w Moście (1933) zderza oczywistą, uznaną przez ogół rację z głębszą prawdą konkretnego człowieka - starego przewoźnika. Autor nie rozstrzyga konfliktów. Nie ma w jego utworach bohaterów jednoznacznie dobrych lub złych - różne punkty widzenia odsłaniają względność zjawisk. Pisarz unika skrajności, dowodzi, że zawierzenie jednej tylko racji nieuchronnie prowadzi do fałszu. Powstałe po II wojnie światowej dramaty (m.in. Dwa teatry, 1945; Kowal, pieniądze i gwiazdy, 1949) kontynuują typ pisarstwa ukształtowany w 20-leciu międzywojennym. Prozę Sz. reprezentują m.in. powieść Miłość i rzeczy poważne (1924), nowele Łgarze pod Złotą Kotwicą (1928), cykl opowiadań o prof. Tutce (np. Profesor Tutka i inne opowiadania, 1954) oraz eseje W pobliżu teatru (1950). Twórczość Sz. nie mieści się w żadnym kierunku czy prądzie lit. O jej specyfice (czasem określanej przez krytyków jako "szaniawszczyzna") decydują szczególny typ nastroju, wnikliwość i subtelność portretów psychol., łączenie komizmu z dramatyzmem, realizmu z fantastyką i symbolizmem, obecność ironii, groteski, paradoksu, aluzji i niedopowiedzeń. Niemal wszystkie utwory Sz. zyskały uznanie krytyki i czytelników. Pisarz był wielokrotnie nagradzany: w 1930 r. nagrodą państwową za Adwokata i róże, w 1950 - nagrodą lit. m. Krakowa, w 1959 r. - nagrodą wojewody warsz., w 1962 r. - nagrodą im. Pietrzaka.
- Szaniawski Jerzy, (1886-1970)
- SZANIAWSKI, Jerzy (1886-1970)
- SZANIAWSKI, Józef Kalasanty (1764-1843)...