(1888-1971)
eseista, badacz kultury, filozof, tłumacz. Urodził się i do II wojny światowej mieszkał na Huculszczyźnie - był jej znawcą i miłośnikiem. Studiował we Lwowie i Wiedniu (biologię, prawo, filologię słowiańską, sanskryt, filozofię). Znał wiele kultur i 14 języków. W czasie I wojny światowej jako oficer austr. walczył na froncie włoskim, potem w armii pol. był wykładowcą w korpusie kadetów, oficerem sztabowym i redaktorem. Od 1923 r. współpracował z mies. "Droga" (1927-28 red. naczelny). W 1940 r. przedostał się na Węgry, gdzie stał się autorytetem dla pol. uchodźców, popularyzując wśród nich wiedzę o tym kraju (esej Brama do Węgier, 1943) i ideę przyjaźni pol.-węg. (Dar przyjaźni, 1943). Pełnił funkcję prezesa Komisji Kulturalnej Komitetu Obywatelskiego na Węgrzech. W l. 1946-47 przebywał w Niemczech, potem we Francji (Grenoble), a w 1964 r. zamieszkał w Szwajcarii (Lozanna). Był stałym współpracownikiem paryskiej "Kultury". Członek PEN Clubu. Wyróżniony nagrodami m.in. Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie (1958, 1960), nowojorskiego wydawnictwa "Rój" (1964), Fundacji im. Jurzykowskiego (1966). V. dał początek myśleniu o Europie jako o federacji "bliższych ojczyzn", twierdził, że chodzi o to, "aby wszędzie być w domu. Aby nie było obczyzny" (Dante i Mickiewicz). W esejach podejmował różne tematy - pisał o staroż. Grecji, pol. wielkich romantykach, filozofii Gandhiego, kulturze Hucułów i galicyjskich Żydów, ruchu chasydzkim, a także o świecie współcz. (teksty zebrane m.in. w tomach Po stronie pamięci, 1965; Dialogi z Sowietami, 1966; Tematy żydowskie, 1977; Z perspektywy podróży, 1979; Po stronie dialogu, 1983; Powojenne perypetie Sokratesa, 1985). Interesował go wpływ lektur na życie wewn. człowieka - widział ważność książek skłaniających do refleksji, z niepokojem pisał o płytkiej lit., prowadzącej do dewaluacji słowa pisanego (O książkach i czytaniu, 1942; Hamlet jako czytelnik, 1945). Najważniejszym dziełem V. był - pisany przez 40 lat - cykl epicki Na wysokiej połoninie. Obrazy, dumy i gawędy z Wierchowiny Huculskiej: pasmo I - Prawda starowieku (1936), pasmo II - Nowe czasy (1. t. Zwada, 1970, 2. t. Listy z nieba, 1974), pasmo III - Barwinkowy wianek (1979). Huculszczyzna jest w nim idealnym miejscem współistnienia wielu kultur, religii, tradycji, krainą ludzi wolnych, żyjących blisko wspaniałej natury, pełną niezwykłości i uroku. Autor ukazuje miniony świat, tworzy utopię świadomie usuwając z obrazu wszelkie negatywne realia. Ten tekst nie poddaje się jednoznacznej klasyfikacji gatunkowej: jest gawędą z dygresjami, są w nim fragm. eseistyczne przypominające sagę rodzinną, epopeję, są legendy, wiersze itp. Czas fabuły (3 dni) rozszerza się w odległą przeszłość i jeszcze dalszą przyszłość. V. nie ulegał tendencjom w lit. XX w. Inspirowała go bogata europ. tradycja filoz., rel. i artyst.
- Vincenz Stanisław, (1888-1971)
- VINCENZ, Stanisław (1888-1971)...
- Kubiak Zygmunt, (ur. 1929)