wmit. gr. bogini miłości ipiękna. Na temat jej narodzin istnieją dwa odmienne przekazy: wg jednej zwersji mitu Zeus spłodził ją zDione, córką Okeanosa inimfy morskiej Tetydy; wg innej - narodziła się zpiany morskiej powstałej znasienia Uranosa, którego genitalia, odcięte sierpem przez Kronosa, wpadły do morza izapłodniły fale. Tuż po wyłonieniu się A. zmorza Zefiry przeniosły ją wpowietrzu najpierw na Kyterę, apóźniej na wybrzeża Cypru, gdzie powitały ją Hory (Pory Roku). Wózkiem zaprzężonym wgołębie iwróble bogini pojechała na Olimp. Wg późniejszych interpretacji filozoficznych, obcych najstarszym mitom otej bogini, rozróżniano A. Uranię (Niebiańską), boginię miłości czystej iszlachetnej, oraz A. Pandemos (tzw. A. Pospolitą), boginię miłości pospolitej ifizycznej. A. była żoną Hefajstosa ikochanką Aresa, który
to związek zaowocował narodzinami Erosa iAnterosa, Dejmosa iFobosa (Trwogi iStrachu), Harmonii (późniejszej żony Kadmosa), czasami dodaje się do tej listy także iPriapa, opiekuna ogrodów, boga Lampsakos. A.romansowała również z Adonisem i z Anchizesem, zktórym miała syna, Eneasza. A. potrafiła być również mściwa. Jej gniew odczuła na sobie Eos (Aurora), którą bogini za związek zAresem ukarała nieodwzajemnionym uczuciem do Oriona, natomiast na nie okazujące jej czci kobiety zLemnos zesłała A. woń nie do zniesienia, tak że mężowie porzucili je dla branek trackich. A. wwyniku sądu Parysa, który miał rozstrzygnąć spór iprzyznać jabłko najpiękniejszej zbogiń - Herze, Atenie lub A. - oddając Parysowi rękę Heleny, stała się przyczyną wojny trojańskiej. A.czczono głównie na wyspach Cypr iKytera (miasto Pajos). Jej kult przywędrował do Grecji ze wschodu, na co wskazują analogie zfenicką Astarte oraz frygijską Kybele (Wielką Boginią). Jako matka Eneasza A.-Wenera (którą utożsamiano ze staroitalską boginią Venus) stała się szczególną patronką Rzymu, uważano ją za matkę rodu Juliuszów, potomków Juliusza, syna Eneasza iwnuka bogini. Wywodzący się ztego rodu Cezar zbudował wRzymie świątynię ku czci bogini - Venus Genetrix (Wenus Rodzicielka, Wenus Matka). WRzymie uważano A.-Wenus również za opiekunkę ogrodów iroślinności. A.stanowiła wdzięczny obiekt twórczy dla artystów: wmalarstwie dla S.Botticellego (Narodziny Wenus), D. Velzqueza (Wenus zlustrem), Tycjana, Cranacha st., P.P.Rubensa, N.Poussina; wrzeźbie dla Praksytelesa, Lizypa, J.B. Pigalle’a, B.Thorvaldsena; wlit. m.in. dla Apulejusza (Metamorfozy, albo Złoty osioł), Szekspira (Wenus iAdonis).