(1915-80)
franc. filozof kultury, literaturoznawca i krytyk. Wychowywany przez matkę (ojciec poległ w bitwie morskiej w 1916 r.), ukończył paryskie Lyce Louis-le-Grand oraz wydział filologii klasycznej na Sorbonie. Droga naukowa B., przerywana nawracającymi atakami gruźlicy, wiodła od uniwersytetów w Bukareszcie i Aleksandrii, przez Centre Nationale de la Recherche Scientifique (1952-59), cole Pratique des Hautes tudes (1960-76), w której był profesorem "socjologii znaków i symboli", aż do Collge de France, gdzie w wyniku starań M. Foucaulta utworzono specjalnie dla niego katedrę semiologii lit. Zmarł w wyniku ran odniesionych w wypadku ulicznym. Należał do najwybitniejszych przedstawicieli "nowej krytyki", która nadała literaturze autonomię, uwalniając ją od hist. kontekstu i krytycznych rygoryzmów, upatrując w niej głównie źródło psychol., filoz. i społ. analiz, hipotez i diagnoz. "Krytyka nie jest nauką - pisał B. w eseju Krytyka i prawda (1966). - Nauka zajmuje się sensami, krytyka je tworzy [...] Krytyk nie może twierdzić, że tłumaczy albo wyjaśnia dzieło, ponieważ nie ma nic od dzieła jaśniejszego". Do najgłośniejszych prac B. należą: Stopień zero stylu (1953) - hist.-socjologiczna refleksja nad uwarunkowaniami lit. stylu; Mitologie (1957), w których badacz sięgnął do genezy i funkcjonowania mitów kultury masowej; studia z zakresu semiologii Elementy semiologii (1964) i System mody (1967) oraz zbiory szkiców krytycznych dotyczących literatury: Eseje krytyczne (1964) i Nowe eseje krytyczne (1972). W swoich studiach semiologicznych B. odwoływał się do teorii F. de Saussure'a i L. Hjelmsleva; analizował pojęcia znaku, kodu i konwencji, dowodził, że zarówno relacje społ., jak komunikacja lit. opierają się na systemie umownych znaków. "Totalny intelektualista" wynalazł także koncepcję lektury, zgodnie z którą odbiór dzieła ogranicza się do relacji tekst-czytelnik, a każde "czytanie" jest tworzeniem utworu na nowo. Przykładami takiej lektury są: S/Z (1970), Rozkosz tekstu (1973) i Fragmenty miłosnej zabawy (1977). Do ostatnich książek B. należy studium o fotografii i przemijaniu czasu Rozświetlony pokój (1980) oraz wydane pośmiertnie Zdarzenia (1986) - zapis ostatniego roku życia intelektualisty. Książkowy wybór szkiców B., Mit i znak, ukazał się w Polsce w 1970 r. w opracowaniu J. Błońskiego.
- Barthes Roland, (1915-80)
- BARTHES Roland, (1915-80)