(n), Marcus Tullius Cicero (106-43 p.n.e.)
rzym. mówca, filozof, pisarz, mąż stanu, teoretyk wymowy. Odebrał staranne wykształcenie; uFilona zLarysy studiował filozofię, uMolona zRodos wymowę. Od 81 r. zaczął karierę obrońcy sądowego, która mimo iż był homo novus, otworzyła mu drzwi do wyższych urzędów. W75 r. został senatorem, w 69 edylem kurulnym, w66 pretorem, w63 jako konsul wykrył spisek Katyliny. Wczasie wojny domowej między Pompejuszem aCezarem opowiedział się za Pompejuszem, po klęsce stronnictwa republikanów pod Farsalos (48) Cezar ułaskawił C., który odsunął się od życia polit. Po śmierci Cezara pragnął wskrzesić dawną republikę; zamordowany przez żołnierzy Antoniusza za popieranie Oktawiana. Zogromnego dorobku pisarskiego C. do naszych czasów zachowało się 58 mów polit. isądowych, m.in. Przeciw Werresowi (70), Przeciw Katylinie (63), Mowa wobronie poety Archiasza (62); mowy przeciw Antoniuszowi, tzw. Filipiki (44-43); pisma retoryczne (dialogi): Omówcy, Brutus, Mówca; pisma filoz.: Onajwyższym stopniu dobrego izłego, Księgi akademickie, Rozmowy tuskulańskie, Onaturze bogów, Ostarości, Lewiusz, czyli oprzyjaźni. Sławę wstarożytnym świecie rzym. zdobył gł. jako mówca. Jego zasługą było udoskonalenie prozy łac., styl C. charakteryzował się bogactwem języka, rytmicznością ikadencją zdania. Wywarł znaczny wpływ na język literatury nowożytnej Europy, m.in. na św. Ambrożego, św. Hieronima, św. Augustyna ina Petrarkę. Szczególnie popularny był wrenesansie (S. Orzechowski, Ł.Górnicki, P. Skarga, J. Kochanowski). Popiersia C. znajdują się wRzymie wMuzeum Kapitolińskim, Muzeum Chiaramonte, we Florencji wGalerii Uffizi; wTurynie wAntiquarium. Twórczością C. zajmowali się J.Wikariak (Warsztat pisarski Cycerona), J.Justyński (Listy polityczne Cycerona) iJ. Kumaniecki (Cyceron ijego współcześni).
- cycero, od nazwiska starożytnego...
- filipika, mowa oskarżycielska...
- PISMA STOPIEŃ, wymiary oczka (podawane...