(1921-23)
powieść J.Haška, która jest groteskową satyrą na anachroniczny system polit. monarchii habsburskiej, krytyką militaryzmu. Przynosi kpiarski obraz austr. armii, świetnie maluje realia Pragi iinnych czeskich miasteczek. Główny bohater powieści, Józef Szwejk, pozornie naiwny, lojalny żołnierz, wgruncie rzeczy jest przebiegłym prostaczkiem, choć wszyscy postrzegają go jako niezbyt rozgarniętego. Szwejk handluje psami wPradze. Po wybuchu wojny zgłasza się na ochotnika do wojska. Zostaje szeregowym żołnierzem iordynansem wpułku piechoty. Niezliczone komiczne przygody Szwejka (wlazarecie, wareszcie, na służbie uporucznika Lukasza, feldkurata Katza, wczasie podróży do Budziejowic wcelu odnalezienia własnego pułku) demaskują absurdy rzeczywistości. Dosłowne wykonywanie poleceń przełożonych ukazuje bezsensowność, niedorzeczność formalistycznego systemu wojskowego. Stwarzając na kartach powieści wojaka Szwejka H. nawiązał do plebejskiej iłotrzykowskiej tradycji lit., wktórej występują postaci rozumnych sług, mądrych głupców. Ostatnie rozdziały Przygód..., nie dokończonych przez H., dopisał K.Vanek. Tę poczytną powieść wielokrotnie ekranizowano (m.in. J.Trnka, 1954), dokonywano jej adaptacji telewizyjnych, rysunkowych (najpopularniejsze ilustracje do książki wykonał J.Lady). Zob. też Don Kichot, Żywot Łazika zTormesu.
- Hašek Jaroslav, (1883-1925)