(1799-1837)
ros. poeta, prozaik, dramaturg, którego twórczość znacząco wpłynęła na rozwój lit. ros. od romantyzmu do czasów najnowszych. Potomek Abisyńczyka Hannibala, faworyta Piotra I. Wlatach 1811-17 uczył się wliceum wCarskim Siole. W1817-20 przebywał wPetersburgu, należał do ugrupowania lit. Arzamas, zbliżył się do kręgu dekabrystów. W1820 r. zesłany za śmiałe wiersze polit. (np. oda Wolność, 1817, wyd. 1856) do płd. Rosji; w1826 powrócił do stolicy zrozkazu cara Mikołaja I. Zmarł wwyniku pojedynku zG.d’Anthesem. Pierwsze dydaktyczno-satyryczne utwory P., listy poetyckie, elegie iody, pochodzące jeszcze zokresu nauki wliceum, powstały pod wpływem klasycyzmu ipreromantyzmu. W1820 r. napisał poemat baśniowy Rusłan iLudmiła; na zesłaniu powstały: cykl tzw. poematów południowych (Jeniec Kaukazu, 1821; Fontanna Bachczyseraju idrobne utwory, 1824; Cyganie, 1824), wktórych wprowadził do ros. poezji bajronizm; słynne liryki (m.in. Sztylet, 1821; Więzień, 1822). W1825 r. stworzył tragedię romantyczną Borys Godunow, opartą na wydarzeniach hist. wRosji przełomu XVI iXVIIw. Piotrowi Ipoświęcił pierwszą (nie dokończoną) powieść hist. inspirowaną twórczością W.Scotta - Murzyn Piotra Wielkiego (1827, wyd. 1837) oraz poemat Połtawa (1829). W1830 r. ukończył swój największy utwór Eugeniusz Oniegin; wtym samym roku powstał też cykl tzw. małych tragedii (m.in. Mozart iSalieri, Gość kamienny, Skąpy rycerz, Uczta podczas dżumy), atakże nowatorski cykl nowelistyczny Opowieści świętej pamięci Iwana Piotrowicza Biełkina. Wlatach 1830-34 pod wpływem ros. poezji ludowej stworzył cykl bajek (np. Bajka ocarze Sałtanie...); nie dokończoną powieść, podejmującą temat chłopskiego buntu, Dubrowski (1832-33, wyd. 1841); powieść hist. opowstaniu Pugaczowa Córka kapitana (1836). Jeździec miedziany (1833, wyd. 1837) to ostatni wielki poemat P., powstały pod wpływem polemiki zUstępem cz. III Dziadów A.Mickiewicza, którego poznał P. w1826, poświęcił pol. poecie wiersz Był tu wśród nas (1834). Twórczość P. znacząco wpłynęła na rozwój lit. języka ros. Utwory pisarza stały się kanwą librett wielu oper, m.in. Glinki, Musorgskiego, Rimskiego-Korsakowa, Czajkowskiego, Strawińskiego, Rachmaninowa.