największy poemat epicki nowożytnej Anglii, napisany (araczej podyktowany) w1667 r. przez dotkniętego ślepotą J. Miltona. Rel.-filoz. epopeja, zbudowana z12 ksiąg pisanych białym wierszem, odwołuje się do biblijnej opowieści ogrzechu pierworodnym, jego genezie inastępstwach. Szczególną rolę Milton przypisał Szatanowi, który jest wutworze symbolem pychy, ale także buntu iwytrwałości. Poprzez podkreślenie potęgi imądrości władcy piekieł autor dokonał jego swoistej rehabilitacji. Pozbawiony chronologii poemat otwiera obraz pokonanego przez Syna Bożego irozmyślającego nad zemstą Szatana, który na wieść, że gdzieś we wszechświecie istnieje Eden, wyrusza wpodróż, by zgubić jego mieszkańców. Przybiera różne postacie: kormorana, ropuchy, mgły. Tymczasem Bóg posyła archanioła Rafaela, aby ostrzegł Adama iEwę przed grożącym im niebezpieczeństwem. Opowieść Rafaela obuncie aniołów, wojnie wniebiosach idziejach stworzenia wypełnia środkową część utworu (księga V-VIII). Wksiędze IX powraca główny wątek - skuszona przez szatana Ewa zjada owoc zDrzewa Poznania Dobrego iZłego. Powodowany miłością Adam czyni to samo. Karą za nieposłuszeństwo pierwszych ludzi będzie wypędzenie ich zRaju, życie wgrzechu iśmiertelność. Zanim jednak prarodzice opuszczą Eden, archanioł Michał objawi Adamowi przyszłość inadzieję zbawienia (księgi XI-XIII). Właściwą narrację poematu przeplatają partie opisowe (wstrząsające obrazy piekieł, rajskie sceny, kuszący opis nagiej Ewy), dialogi iinwokacje. Inwokację do Światła, zawartą wIII księdze, odczytuje się jako liryczny, osobisty akcent ociemniałego poety. Kontynuacją Raju utraconego jest napisany w4 lata później poemat Raj odzyskany. Współcześnie tłumaczenia dzieła M. na jęz. pol. dokonał M. Słomczyński.
- FRY Christopher, (1907-2005)
- ARIEL, (rel.)
- MILTON, John (1608-74)