(sanskr. "siedzenie u stóp mistrza")
ezoteryczne uzupełnienie i komentarz do Wed. Pierwsze u. powstały między 1000 a 500 r. p.n.e., większość pochodzi z VI-III w. p.n.e.; układano je jeszcze w XVI w. Tradycja mówi o 108 u., choć obecnie znanych jest już ok. 200. Pisane wierszem, niemal wszystkie mają formę dialogu ucznia próbującego zgłębić prawdziwą naturę bóstwa, z mistrzem - Bogiem, mędrcem, zwierzęciem - który objawia najwyższą wiedzę. U. pogłębiają temat dawnej wedyjskiej kosmogonii oraz wskazują sposoby osiągnięcia dobra najwyższego, jakim jest ostateczne wyzwolenie się z samsary, cyklu narodzin i śmierci. Centralnym elementem doktryny jest tożsamość atmana (jaźń) z brahmana (całość, absolut), z czego rodzą się cały wszechświat i bogowie. Przełożone w 1802 r. na jęz. fr. przez A. Duperrona, u. fascynowały filozofów i pisarzy, m.in. A. Schopenhauera i V. Hugo.
- UPANISZADY, staroindyjskie teksty...
- ATMAN, w określenie najwyższego...
- BRAHMAN, w filozofii ind. pojęcie...