całokształt niezbędnych do życia procesów zachodzących w organizmie, związanych z pobieraniem tlenu ze środowiska i wydalaniem końcowych produktów utleniania (dwutlenku węgla i wody); u kręgowców i człowieka można wyróżnić 3 etapy o.: 1) o. zewnętrzne, zachodzące gł. w lub skrzelach (u niektórych ryb i płazów za pośrednictwem skóry), dostarczające do krwi pożądane ilości tlenu z atmosfery lub wody oraz oczyszczające krew z nadmiaru dwutlenku węgla; etap ten u ssaków i człowieka wykorzystuje rytmiczne ruchy klatki piersiowej (wdech i wydech), powodujące wessanie powietrza z zewnątrz (u człowieka podczas o. spokojnego ilość powietrza przepływającego przez drogi oddechowe wynosi ok. 0,5 l; przy 12 oddechach na minutę ok. 6 l; przy znacznym wysiłku i wzroście częstotliwości o. może dochodzić do 100 l/min.); 2) transport tlenku i dwutlenku węgla przez krew i wymiana gazów między krwią i tkankami; proces będący rezultatem dyfuzji zachodzącej między powietrzem pęcherzyków płucnych i krwią oplatających ją kapilarów; różnica ciśnień parcjalnych sprawia, że przepływająca przez płuca krew pobiera O2 i wydala część CO2, a następnie jako krew zawierająca tlen płynie do tkanek, gdzie zachodzi proces odwrotny; 3) o. komórkowe. Z całkowitej ilości tlenu, która wynosi ok. 20 ml O2 na 100 ml krwi, tylko 0,2 ml przenoszone jest przez krew w stanie wolnym; reszta wiąże się z hemoglobiną zawartą w ciałkach czerwonych i przekształca się w oksyhemoglobinę, która z kolei przekazuje tlen tkankom dzięki różnicy ciśnienia parcjalnego; podobnie CO2 transportowany jest w niewielkim stopniu przez krew w wolnej postaci, a olbrzymia większość przenoszona jest w formie węglowodanów zawartych w osoczu; o transporcie decyduje utlenowienie hemoglobiny; im bardziej zredukowana, tym wiąże więcej CO2; proporcje reguluje zapotrzebowanie organizmu na energię przez ośr. oddechowy w rdzeniu przedłużonym i ośr. wyższych części mózgu.
- oddychanie, (respiracja)
- oddychanie mitochondrialne, (oddychanie ciemniowe)...
- ODDYCHANIE KONTROLOWANE, sztuczne oddychanie