czarna śmierć, morowa zaraza, mór
ostra, rozwijająca się gwałtownie epidemiczna choroba zakaźna wywołana przez pałeczki Pasteurella pestis, (zw. też Yersinia pestis, od nazwiska związanego z Inst. Pasteura szwajcarskiego bakteriologa, Aleksandra Yersina, który ją opisał 1894); przenoszona ze zwierząt (gł. szczury) przez pchły lub kontakt z chorym; odmianie dymieniczej towarzyszy zapalenie węzłów chłonnych, odmianie płucnej oraz posocznicowej - gorączka, wymioty, zamroczenie, śpiączka; najbardziej śmiercionośna choroba zakaźna (50–70% zakażeń kończy się zgonem); najgłośniejsze pandemie n.e.: 1) „plaga Justyniana” w Bizancjum w VI w., rozprzestrzeniła się na całą Europę; 2) „czarna śmierć” przywleczona do Europy przez karawany wędrujące Jedwabnym Szlakiem, spowodowała w latach 1347–50 śmierć ok. 1/3 mieszkańców kontynentu; 3) „dżuma orientalna” pod koniec XIX w. objęła Chiny i całą płd. Azję; 4) lokalnie 1664 w Londynie – zmarło ok. 100 tys. mieszk., i 1720–22 w Marsylii – ok. 40 tys. ofiar. Wg WHO nadal groźna (w pocz. I dekady XXI w. rejestruje się ok. 2500 zachorowań i 220 zgonów rocznie), występuje w Afryce, Ameryce (w tym w USA) i w Azji; najw. zagrożenie na Madagaskarze, w Kongu, Zambii, Ugandzie, Mozambiku, Peru, Kazachstanie.