JEDNOROŻEC

legendarne zwierzę, koń z potężnym rogiem na środku czoła; j. miał posiadać wielką siłę, a jego róg niezwykłe własności. W jego istnienie wierzono już w czasach starożytnych; wspomina o nim (jako o jednorogim ośle) Grek Ktesios z Knidos (ok. 400 p.n.e.), który wzięty do niewoli, przebywał w Persji jako lekarz Artakserksesa II; jako koń j. występuje m.in. u Strabona, Pliniusza, Cezara. Prawdopodobnie kilka zwierząt kształtowało obraz j.: nosorożec, antylopa oryks, tur, a także wizerunki asyryjskich byków z widocznym z profilu tylko jednym rogiem. Jednym z gł. źródeł wiadomości o j. był Bestiariusz z II w.; wzmianki o j. występują w dawnych tłumaczeniach (proroctwa Izajasza, Księga Hioba, psalmy); wielkie znaczenie miał j. w mistycznej symbolice średniowiecza, oprócz siły i odwagi uosabiał też cnotę i niewinność (podobno mogła schwytać go tylko dziewica). J. często występował w heraldyce (od 1603 wraz z lwem dzierży tarczę herbową Anglii, w Polsce: Bartoszewscy, Bonieccy, Fredrowie, Żółkiewscy), na monetach, był opisywany w dziełach przyrodniczych. Choć nikt go nie widział, "posiadano" jego róg (dwa rogi j. występują w spisach cennych przedmiotów zamku wawelskiego) albo wykonane z niego przedmioty, cudowne maści i mikstury.

• jednorożec, róg na czole jednorożca,...
• JEDNOROŻEC, Monoceros (Mon)
• WALSER, Martin (ur. 1927)