obiekty o tak wielkiej sile przyciągania grawitacyjnego, że nie może się z nich wydostać żadna materia ani promieniowanie; powstają w wyniku grawitacyjnego zapadania się materii; gdy promień ciała kosmicznego, np. wygasłej gwiazdy, maleje do pewnej wartości (promień Schwarzschilda), staje się ono cz.d. Wyróżnia się dwie klasy cz.d.: 1) obiekty o masach od kilku do kilkudziesięciu mas Słońca, występujące w układach podwójnych ze zwykłymi gwiazdami; 2) obiekty o masach od miliona do miliarda mas Słońca, w jądrach galaktyk. Cz.d. w układach podwójnych są końcowym etapem ewolucji gwiazd, których masa jest większa od 40 mas Słońca; powstają w wyniku zapadania się materii, po wyczerpaniu zasobów wodoru i helu do reakcji termojądrowych; olbrzymie cz.d. występują przypuszczalnie w jądrach większości galaktyk (np. w centrum galaktyki M 87); są zapewne efektem zapadania się gazu we wczesnym okresie istnienia Wszechświata, gdy galaktyki dopiero się formowały. Nie można odkryć bezpośrednio cz.d., ale o jej obecności może świadczyć promieniowanie rentgenowskie emitowane przez gaz opadający na taki obiekt. Możliwość istnienia cz.d. pierwszy przewidział 1783 bryt. astronom J. Michell, opierając się na teorii grawitacji I. Newtona.
- czarna dziura, obszar czasoprzestrzeni,...
- półbut, płaska podeszwa półbuta,...
- HAWKING, Stephen William (ur.(...)