lokalne zagęszczenia materii międzygwiazdowej lub rozległe otoczki gwiazd; rozróżnia się m. ciemne i rozpraszające; M. CIEMNE obserwowane są na niebie jako obszary, w których liczba gwiazd przypadających na jednostkę pow. nieba jest znacznie mniejsza w porównaniu z obszarami sąsiednimi, czego przyczyną jest rozpraszanie, a tym samym osłabianie przez materię m. światła gwiazd znajdujących się za nią; największe ciemne m. mają masy przewyższające do ok. tysiąca razy masę Słońca; największą m. dostrzegalną okiem nieuzbrojonym jest Worek Węgla w rejonie gwiazdozbioru Krzyż Południa. Najmniejsze m. ciemne, o średnicach rzędu od 0,1 do 1 parseka nazywane są globulami. Ob. przyjmuje się, że gwiazdy powstają przez kondensację materii międzygwiazdowej, a globule stanowią stadium przejściowe pomiędzy m. gazowo-pyłowymi a gwiazdami. M. ROZPRASZAJĄCE widoczne są na niebie jako obszary świecące dzięki zanurzonej w nich lub znajdującej się w pobliżu gwieździe, której światło rozpraszane jest i odbijane przez ziarna pyłu wchodzącego w skład m.; gwiazdy o temp. fotosfery wyższej od 20 000oC jonizują swym promieniowaniem wodór wchodzący w skład m., mgławice takie nazywane są emisyjnymi; najbardziej znaną m. emisyjną jest Wielka Mgławica w gwiazdozbiorze Oriona. Niektóre m. (np. m. Koński Łeb w gwiazdozbiorze Oriona) są m. emisyjnymi pomimo braku w ich pobliżu gwiazd mogących pobudzać je do świecenia; przypuszcza się, że ich promieniowanie jest rezultatem ogrzania gazu spowodowanego zderzeniem dwóch obłoków m. Pod względem kształtu m. dzielą się na M. NIEREGULARNE (zw. też m. galaktycznymi), występujące w pobliżu płaszczyzn galaktyk nieregularnych i spiralnych, oraz M. PLANETARNE - najczęściej kształtu okrągłego lub pierścieniowego. M. planetarna to obłoki gazu wyrzuconego przez gwiazdę przekształcającą się w drodze ewolucji w białego karła (przeobrażenia takie obejmą też Słońce za kilka mld lat); nie są trwałe, przypuszczalnie rozpraszają się w ciągu kilkudziesięciu tys. lat. Podczas wybuchu gwiazdy nowej lub supernowej odrzucane przez nią powłoki gazowe tworzą m. rozszerzającą się z prędkością do ok. 1700 km/s; najbardziej znaną z takich m. jest Krab w gwiazdozbiorze Byka, powstała w wyniku wybuchu gwiazdy supernowej 1054 n.e. Nazwa m. obejmowała dawniej także odległe zbiorowiska gwiazd identyfikowane obecnie jako galaktyki.
- mgławice, znajdujące się wkosmosie...
- WIELKA MGŁAWICA ANDROMEDY, spiralna w gwiazdozbiorze...
- KOŃSKA GŁOWA, nieregularna mgławica...