kolegia (szkoły średnie) i akademie prowadzone w krajach kat. od XVI w. przez jezuitów, przeznaczone dla synów zamożnej szlachty. Nauczanie w nich polegało gł. na lekturze tekstów łacińskich i (rzadziej) greckich; miało charakter językowo-retoryczny. Nie nauczano wiedzy przyrodniczej ani języka ojczystego i historii. Sz.j. miały konkurować z niekościelnym szkolnictwem humanistycznym. W przeciwieństwie do średniowiecznych szkół kościelnych dbano o wygody i dobre wyżywienie, ograniczono stosowanie chłosty i praktyki umartwiania ciała. W Polsce XVI-XVIII jezuici prowadzili większość szkół średnich i dwie akademie: w Wilnie i we Lwowie. Po kasacie zatrzymali swe szkoły na terenie zaboru pruskiego i rosyjskiego. Do 1939 działały sz.j. w Chyrowie koło Sambora oraz w Wilnie.
- jezuicki, jezuicka edukacja; jezuiccy...
- Akademia Wileńska, uczelnia jezuicka podniesiona...
- UNIWERSYTET WILEŃSKI, powstał 1579 jako Akademia...