organizacje społeczne działające na podstawie programu stanowiącego na ogół wyraz aspiracji i dążeń konkretnych odłamów społeczeństwa; dążą do realizacji tego programu poprzez zdobycie władzy (gł. drogą wyborów, ale czasem także rewolucji, zamachu stanu, wojny narodowo-wyzwoleńczej itp.) lub współudział w jej sprawowaniu, dostosowując do tego celu swą organizację i metody działania; p.p. odgrywają pierwszoplanową rolę w kształtowaniu życia polit. i społ. nowoczesnych społeczeństw, m.in. obsadzają stanowiska kierownicze w administracji państwowej, organach przedstawicielskich, samorządach terytorialnych, realizują określone programy społ., polit., gosp.; geneza p.p. związana jest z początkami parlamentaryzmu; zaczątkiem p.p. były kluby polit. i frakcje parlamentarne okresu rewolucji burżuazyjnej w Anglii XVII w. (torysi, wigowie), we Francji XVIII w. (jakobini, kordelierzy, żyrondyści), w Stanach Zjednoczonych końca XVIII w. (federaliści, republikanie); wraz z przyjęciem w 1. poł. XIX w. zasad konstytucjonalizmu i parlamentaryzmu w większości krajów europejskich nastąpiło ewolucyjne formowanie się podziałów na konserwatystów i liberałów, przekształcone później w pojęcia "prawicy" i "lewicy" (nazwa od zasad podziału miejsc w parlamencie franc. okresu restauracji, gdzie zwolennicy dawnego ustroju zajmowali miejsca po prawej stronie stołu prezydialnego, a nowego – po lewej); pojęcie "lewicy" wiązało się najpierw ze środowiskami liberalnymi i demokratycznymi i dopiero pod koniec XIX w. – z chwilą narodzenia się zorganizowanych form ruchu robotniczego – nabrało treści zbliżonych do współczesnych; także i pojęcie "prawicy" ewoluowało wchłaniając w swój zakres zwolenników liberalizmu ekonomicznego oraz partie chrześcijańsko-demokratyczne; struktura organizacyjna p.p. jest zróżnicowana, mniej lub bardziej sformalizowana czy hierarchiczna; jedne preferują masowe członkostwo, dyscyplinę wewn., posiadają swoje organizacje oddolne, terenowe; niekiedy przynależność do p.p. wynika też z członkostwa grupowego; inne (tzw. partie kadrowe) preferują model skupiania społeczeństwa wokół swego programu tylko w okresie kampanii wyborczej (np. w USA), dysponując jedynie niewielkim zetatyzowanym aparatem; najczęstszy jest model pośredni; narzędziem szczególnym p.p. zjednującym im zwolenników są środki masowego przekazu (przedmiot walki polit. w wielu krajach, np. telewizja w Polsce); pod względem programowym w wyniku procesu historycznego poszczególnych społeczeństw ukształtowały się współcześnie następujące typy p.p.: nacjonalistyczne, konserwatywne, liberalne, komunistyczne, faszystowskie, wodzowskie, socjaldemokratyczne (socjalistyczne), prawicowe, wyznaniowe (m.in. chrześcijańsko-demokratyczne), agrarne, narodowo-wyzwoleńcze, obrońców środowiska.
- Ważniejsze partie polityczne w niektórych państwach świata (gwiazdką zaznaczono państwa o monopartyjnym systemie rządów)
- partie polityczne w Unii Europejskiej, – poza partiami istniejącymi...
- opozycja polityczna, ugrupowania polit.,...
- przywództwo polityczne, osoba (czasami grupa...