PARTYJNE SYSTEMY RZĄDÓW

w toku procesu historycznego ukształtowały się we współczesnych społeczeństwach rozmaite systemy rządów partyjnych, wśród których można wyróżnić trzy gł. typy: system monopartyjny, w którym kierowniczą rolę w państwie pełni jedna partia (np. Chiny, Korea Płn., do 1989 Polska i inne kraje bloku komunistycznego); system dwupartyjny, w którego ramach wyborcy opowiadają się za alternatywnym programem (w praktyce USA, W. Brytania); system wielopartyjny (np. Włochy, Francja), występujący w różnych odmianach; monopartyjny system rządów ukształtował się przeważnie w państwach faszystowskich (np. NSDAP w III Rzeszy) i komunistycznych (np. KPZR w ZSRR); z natury swojego charakteru narusza on demokratyczne reguły gry polit., sprowadzając walkę wyborczą do swego rodzaju fasadowości; towarzyszą mu zazwyczaj środki przymusu, przybierające niekiedy zwyrodniałe formy (obozy koncentracyjne, gułagi); monopartyjne systemy rządów występują także w niektórych państwach wyznaniowych (zwł. muzułmańskich, np. Iran) i postkolonialnych, w których demokracja nie posiada głębszych korzeni (np. Libia); systemy dwupartyjne są zazwyczaj rezultatem długotrwałego procesu kształtowania się tradycji walki polit. i wiążą kręgi swych zwolenników wokół szeroko rozbudowanego programu, z niuansami mającymi znaczenie dla poszczególnych grup zawodowych, etnicznych, itp.; w systemie wielopartyjnym występuje bądź przewaga jednej partii, która zdobywa ponad 50% głosów i tworzy wówczas własny rząd, bądź formują się bloki koalicyjne z partii o pokrewnych programach, tworzące później rządy koalicyjne (ulegające niekiedy rozpadowi w wyniku różnic programowych); systemy wielopartyjne są najwyrazistszym odzwierciedleniem interesów i aspiracji rozmaitych grup społ., zawodowych, etnicznych, sprzyja im ordynacja wyborcza proporcjonalna (dwupartyjnym - większościowa), natomiast zagrożeniem dla stabilności rządów jest zbytnie rozproszenie głosów (czemu zapobiega ustanawiany w ordynacjach wyborczych próg ilościowy uzyskanych głosów, upoważniający do zajęcia miejsca w parlamencie); dwupartyjne i wielopartyjne systemy rządów są istotnym warunkiem demokracji.