określenie, które niezależnie pojawiło się u XX-wiecznych krytyków społeczeństw przemysłowych: Ortegi y Gasseta, Mannheima, Jaspersa, H. Arendt; zdaniem Ortegi y Gasseta s.m. miał charakteryzować: zanik elit i pojawienie się "człowieka-masy" (którego najlepszym przykładem był specjalista), jednostki, która przypisując sobie prawa nie poczuwa się do obowiązków; Arendt powstanie s.m. wiąże z eliminacją różnorodności, utratą autentycznych więzi i podatnością na udoskonalone przez nowoczesną technikę mechanizmy propagandy; koncepcja s.m. w intencji jego krytyków miała być diagnozą ogólnego kryzysu kultury współcz. i przestrogą przed niebezpieczeństwem totalitarnym (Arendt wręcz twierdziła, że to masy go umożliwiają). W teoriach s.m. pojęcie masy nie było utożsamiane z konkretną klasą czy grupą społeczną. Koncepcje s.m. były szczególnie popularne w latach 60. i stanowiły konkurencyjną wobec marksizmu krytyczną teorię społeczną.
- SPOŁECZEŃSTWO PRZEDPRZEMYSŁOWE, społeczeństwo preindustrialne...
- społeczeństwo informacyjne, nowy typ społ., kształtujący...
- kultura masowa, zjawisko socjol.; termin...