Reklama

Młoda Polska

- okres whistorii lit. pol. itwórczości artyst. od 1890 do 1918, termin wprowadzony przez A. Górskiego wtytule cyklu programowych artykułów opublikowanych wkrakowskim "Życiu" (1898), bywa używany wymiennie zokreśleniami "modernizm" lub "neoromantyzm". Wlit. wyodrębnia się umownie 2 dominujące tendencje: pierwsza (1890-1900) określana jako modernistyczna wyrażała przekonanie okryzysie dotychczasowych wartości iwyobcowaniu człowieka zobcej mu cywilizacji ( dekadentyzm), wówczas też pojawiły się wypowiedzi programowe, m.in. S. Przybyszewski na łamach krakowskiego "Życia" ogłasza Confiteor, wktórym postulat "sztuki dla sztuki" oznaczał potrzebę oceniania twórczości artystycznej wyłącznie na podstawie kryteriów estetycznych. Ten etap M.P. charakteryzuje też duże zainteresowanie twórców filozofią A. Schopenhauera oraz dość powierzchowne kulturą itradycją ludową ( ludomania); druga (1900-18) nawiązując do tradycji romantycznych zakładała potrzebę wyrażania przez lit. ważnych problemów zżycia narodu, zachęcania do czynu, czemu patronowała filoz. F.W. Nietzschego. Wlit. całego okresu równoznaczną pozycję zyskały utwory reprezentatywne dla 3 rodzajów lit., wysoką rangę zyskała krytyka lit. (np. T. Żeleński), pojawiły się opracowania epoki S. Brzozowskiego, K. Irzykowskiego. Młodopolscy artyści skupiali się wokół redakcji czasopism, zktórych najbardziej znaczące były krakowskie "Życie" iwarszawska "Chimera", pojawiły się pierwsze kabarety, np. Zielony Balonik, sięgnięto po nowe środki art. wyrazu ( symbolizm, impresjonizm, ekspresjonizm). Za prekursora liryki M.P. uważa się W. Rolicza-Liedera, natomiast właściwym twórcą pokolenia modernistów uznany został K. Przerwa Tetmajer, nastroje katastroficzne wyrażał J. Kasprowicz, pochwałę życia iwartości najprostszych głosił L.Staff. Obok nich tworzyli sięgając po ekspresję T. Miciński isymbol B. Leśmian. Dużym stopniem zróżnicowania charakteryzuje się proza, znaturalizmem łączy ją ukazywanie surowej prawdy ożyciu iczłowieku, impresjonistyczną cechą zaś jest przedstawianie subiektywnego przeżycia zamiast rzeczywistości zewnętrznej, charakterystyczne m.in. dla powieści W. Berenta. Trwałym dorobkiem art. okazała się twórczość S. Żeromskiego i W. Reymonta, obok nich tworzyli W. Orkan, A.Niemojewski, G. Daniłowski. Do awangardowych prób należą powieści K. Irzykowskiego (autotematyczna Pałuba) iS. Brzozowskiego (filozoficzna Sam wśród ludzi). Zmiany należy także odnotować wdramaturgii, wktórej wyraźnie wyodrębniły się cechy naturalizmu, np. G. Zapolska i W. Perzyński, J.A. Kisielewski oraz symbolizmu, np. S.Wyspiański, tym zjawiskom towarzyszyły przeobrażenia teatru.

Reklama

Podobne hasła:

Encyklopedia Internautica
Reklama
Reklama
Reklama