Reklama

Młoda Polska

okres w historii lit. pol. i twórczości artyst. od 1890 do 1918, termin wprowadzony przez A. Górskiego w tytule cyklu programowych artykułów opublikowanych w krakowskim "Życiu" (1898), bywa używany wymiennie z określeniami "modernizm" lub "neoromantyzm". W lit. wyodrębnia się umownie 2 dominujące tendencje: pierwsza (1890-1900) określana jako modernistyczna wyrażała przekonanie o kryzysie dotychczasowych wartości i wyobcowaniu człowieka z obcej mu cywilizacji ( dekadentyzm), wówczas też pojawiły się wypowiedzi programowe, m.in. S. Przybyszewski na łamach krakowskiego "Życia" ogłasza Confiteor, w którym postulat "sztuki dla sztuki" oznaczał potrzebę oceniania twórczości artyst. wyłącznie na podstawie kryteriów estetycznych. Ten etap M. P. charakteryzuje też duże zainteresowanie twórców filozofią A. Schopenhauera oraz dość powierzchowne kulturą i tradycją lud. ( ludomania); druga (1900-18) nawiązując do tradycji romant. zakładała potrzebę wyrażania przez lit. ważnych problemów z życia narodu, zachęcania do czynu, czemu patronowała filozofia F. W. Nietzschego. W lit. całego okresu równoznaczną pozycję zyskały utwory reprezentatywne dla 3 rodzajów lit.; wysoką rangę zyskała krytyka lit. (np. T. Żeleński), pojawiły się opracowania epoki S. Brzozowskiego, K. Irzykowskiego. Młodopolscy artyści skupiali się wokół redakcji czasopism, z których najbardziej znaczące były krakowskie "Życie" i warszawska "Chimera", pojawiły się pierwsze kabarety, np. Zielony Balonik, sięgnięto po nowe środki art. wyrazu ( symbolizm, impresjonizm, ekspresjonizm). Za prekursora liryki M. P. uważa się W. Rolicza-Liedera, natomiast za właściwego twórcę pokolenia modernistów uznany został K. Przerwa-Tetmajer, nastroje katastroficzne wyrażał J. Kasprowicz, pochwałę życia i wartości najprostszych głosił L. Staff. Obok nich tworzyli sięgając po ekspresję T. Miciński i symbol B. Leśmian. Dużym stopniem zróżnicowania charakteryzuje się proza, z naturalizmem łączy ją ukazywanie surowej prawdy o życiu i człowieku, impresjonistyczną cechą zaś jest przedstawianie subiektywnego przeżycia zamiast rzeczywistości zewn., charakterystyczne m.in. dla powieści W. Berenta. Trwałym dorobkiem artystycznym okazała się twórczość S. Żeromskiego i W. Reymonta, obok nich tworzyli W. Orkan, A. Niemojewski, G. Daniłowski. Do awangardowych prób należą powieści K. Irzykowskiego (autotematyczna Pałuba) i S. Brzozowskiego (filoz. Sam wśród ludzi). Zmiany należy także odnotować w dramaturgii, w której wyraźnie wyodrębniły się cechy naturalizmu, np. G. Zapolska i W. Perzyński, J. A. Kisielewski, oraz symbolizmu, np. S. Wyspiański, tym zjawiskom towarzyszyły przeobrażenia teatru.

Reklama

Podobne hasła:

Encyklopedia Internautica
Reklama
Reklama
Reklama