(1868-1927)
dramaturg, prozaik, eseista. Twórczość w jęz. niem., a szczególnie filoz.-modernistyczne eseje Z psychologii jednostki twórczej (1892) przyniosły mu rozgłos i kontakty w środowisku skandalizującej cyganerii Berlina. Od 1898 w Krakowie, redaktor "Życia" (do upadku pisma w 1900), wraz z bohemą krakowską epatował skandalizującym trybem życia i twórczością o tematyce erotycznej. Wyznawca i propagator skrajnego modernizmu oraz hasła "sztuka dla sztuki". Poglądy swoje wyraził w manifeście Confiteor (1899) i zbiorze artykułów Na drogach Duszy (1900). Tragizm ludzkiej natury wg P. wynika z antagonizmu duszy i mózgu. Cel sztuki to poznanie duszy poprzez sfery nie podlegające kontroli świadomości, czyli seks i patologię. Tematem twórczości często jest erotyka ujmowana w aspekcie patologicznych stanów psychicznych. Przykładem są poematy prozą, m.in. Z cyklu Wigilii (1899), Androgyne (1900). Dużą popularnością cieszyły się powieści, m.in. trylogia o podkładzie autobiograficznym Homo sapiens (1895-96), a także Synowie ziemi (1904-11) i Krzyk (1917). Wniosły one wkład do rozwoju pol. powieści psychologicznej, przedstawiając konflikt jednostki twórczej z siłami destrukcyjnymi otoczenia, wyrażany wewnętrznym monologiem. Znaczny jest także dorobek dramatyczny P.: m.in. Złote runo (1901), Śnieg (1903), Śluby (1906), Miasto (1914), Mściciel (1927). Tematyką tego gatunku jest konflikt między erotyką a normami etycznymi. Rozprawa O dramacie i scenie (1905) to teoretyczne rozważania o sumie doświadczeń z tej dziedziny. P. jest także autorem pamiętnika Moi współcześni (t. 1-2, 1926-30) i korespondencji Listy
(t. 1-3, 1937-54).
- Przybyszewski Stanisław, (1868-1927)
- PRZYBYSZEWSKI, Stanisław (1868-1927)...
- STANISŁAW, Pochodzenia starosłowiańskiego,...