(łac. realis = rzeczywisty)
prezentacja człowieka w utworze lit. w jego codziennej egzystencji, zgodnie z przyjętymi wyobrażeniami o życiu i świecie, respektujący reguły antycznej estetyki mimesis. Jako kierunek lit. ukształtowany we Francji w połowie XIX w., np. w powieściach H. Balzaca. W Polsce pojawił się najpierw w publicystyce pozytywistycznej, oznaczając fikcję artystyczną zgodną z rezultatami starannej obserwacji, obiektywizmu i doświadczenia życiowego, dając wyraz dążeniom człowieka ku wartościom idealnym (iluzję rzeczywistości), z drugiej strony włączając do lit. tematy i motywy potocznej codzienności (np. L. Siemieński, Walka realizmu z idealizmem, 1858). B. Prus w Kronikach tygodniowych, na łamach "Kuriera Codziennego" (1889) aprobował metodę realistyczną (w opozycji do naturalizmu) w powieści, na łamach "Kuriera Warszawskiego" pisał, że r. "z rzeczywistości wydobywa treść piękna i uczy ją odnajdywać w życiu codziennym"; E. Orzeszkowa nazywa swoje utwory prozatorskie Niziny, Dziurdziowie powieściami realistycznymi. R. jako termin historycznolit. pojawił się po raz pierwszy w Historii literatury polskiej P. Chmielowskiego (1900) na określenie prądu literackiego po 1863 r. R. towarzyszyły odmiany: r. krytyczny (M. Gorkiego), wielki r. (termin w estetyce G. Lukcsa) i r. dojrzały (wprowadzili go H. Markiewicz i J. Kulczycka-Saloni). R. jako metoda twórcza funkcjonował w powieści realistycznej XIX w., np. Klub Pickwicka K. Dickensa, Targowisko próżności W.M. Thackeraya, Czerwone i czarne Stendhala, Ojciec Goriot H. Balzaca, Pani Bovary G. Flauberta, Wojna i pokój L. Tołstoja. W lit. pol. Lalka, Placówka, Emancypantki B. Prusa, Nad Niemnem E. Orzeszkowej, Noce i dnie M. Dąbrowskiej. W XX w. r. funkcjonował w 2 kierunkach: r. socjalistyczny (od 1934 w ZSRR), zadekretowany na zjeździe pisarzy w Moskwie przez M. Gorkiego, uznany za podstawową metodę twórczą systemu komunistycznego, w Polsce ogłoszony na Zjeździe ZLP w Szczecinie w 1948 przyjął nazwę
socrealizmu; oraz związany z lit.
iberoamerykańską r. magiczny (2. poł. XX w.) - twórcy utworów narracyjnych wykorzystywali w funkcji chwytu artystycznego aurę cudowności, nadnaturalności świata przedstawionego, mity, legendy i wierzenia indiańskie w procesie "tworzenia rzeczywistości cudownej", bez odrywania się od rzeczywistości konkretnej, realnej, która podlega przemianie w procesie twórczym, np. J. Cortazar (Gra w klasy), A. Carpentier (Pedro Paramo), G. Garcia Marquez (Sto lat samotności), w ten sposób pisarze umocnili przekonanie o odrębności Ameryki Łacińskiej.
- realizm, mieć dużo życiowego...
- realizm w literaturze, kierunek polegający...
- REALIZM MAGICZNY, termin początkowo odnoszony...