okres kultury europ. między starożytnością aodrodzeniem
(od ok. IV do XIII w.; wPolsce od X do XV w.).Wielką potęgę stanowił wówczas Kościół, podporządkowując swoim wpływom wszystkie dziedziny życia, jednocześnie tworzył poczucie więzi ponadnarodowej opartej na wspólnocie wiary; Ojcowie Kościoła budowali też podstawy wiedzy orzeczywistości. Chrześcijańską myśl filoz. reprezentują: św. Augustyn głoszący dualizm woli irozumu oraz duszy iciała, ukazując dramat człowieka rozdartego pomiędzy pokusami ziemskimi atęsknotą za niebem; św. Tomasz przedstawiający harmonijny obraz świata, wktórym każdy byt ma swoje miejsce, a"rozum nie niszczy wiary, lecz ją udoskonala"; św. Franciszek upowszechniający ideę ubóstwa iwszechogarniającej miłości do świata jako duchowego domu człowieka. Kulturze ś. sprzyjało duchowieństwo monastyczne (gr. monachos = mnich), szczególnie zakony benedyktynów, dominikanów, franciszkanów, cystersów; powstały pierwsze uniwersytety wBolonii iw Paryżu, później wKrakowie. Nadrzędna rola Kościoła określiła również ówczesną myśl oświecie ( teocentryzm, uniwersalizm) oraz charakter literatury isztuki, wktórej dominowała tematyka rel. Gatunkiem szczególnie popularnym stał się hymn, np. św. Tomasza zAkwinu czy Stabat Mater Dolorosa, upowszechniła się liryka maryjna, np. Bogurodzica, Żale Matki Boskiej pod Krzyżem, sztuki misteryjne prezentowały fragmenty historii bibl., wystawiano wkościołach dramaty liturgiczne, doskonaleniu człowieka służyły moralitety, których bohaterem był człowiek "Każdy" stawiany wobec konieczności wyboru między dobrem azłem. Odmianą moralitetu był również dialog zlit. cyklu danse macabre przedstawiający popularny motyw śmierci (np. Rozmowa mistrza Polikarpa ze Śmiercią). Literaturę ś. cechowała pareneza (gr. parainesis = ostrzeżenie, rada), inspirując do tworzenia wzorców osobowych: świętego (Legenda ośw. Aleksym), rycerza (Pieśń oRolandzie), władcy (Kroniki Galla Anonima) iumieszczania wutworach lit. wielu praktycznych wskazówek (O chlebowym stole Słoty czy Skarga umierającego, tzw. ars moriendi). Obok nurtu rel. wyraźnie zarysowała się tematyka świecka łącząca się zkulturą rycerską, wniej wyodrębnić można kunsztowną lirykę miłosną, np. dworska poezja prowansalska sławiąca kult pięknej damy, iepikę rycerską zopowieściami oczynach szlachetnych inieustraszonych rycerzy, np. Pieśń oRolandzie, Pieśń oNibelungach, Słowo owyprawie Igora. Tragiczna miłość jest tematem pierwszego romansu Dzieje Tristana iIzoldy, niezwykła historia uczucia Abelarda iHeloizy utrwalona została wpozostawionych przez nich listach. Procesy ikonflikty ideowo-społ. znalazły odzwierciedlenie wWierszu ozabiciu Jędrzeja Tęczyńskiego iSatyrze na leniwych chłopów, natomiast obrazem sporów rel.-instytucjonalnych jest Pieśń oWiklefie Andrzeja Gałki zDobczyna. Stosunkowo wcześnie wlit. polskiej rozwinęła się historiografia, zpierwszą kroniką Anonima zw. Gallem ipóźniejszymi dziełami Wincentego zw. Kadłubkiem, Janka zCzarnkowa, Jana Długosza. Już wXIII w. powstały pierwsze utwory wjęz. pol., najstarszy zabytek pol. prozy Kazania świętokrzyskie, następnie Psałterz floriański, Kazania gnieźnieńskie, Psałterz puławski, Biblia królowej Zofii. Uschyłku epoki we Włoszech powstaje poemat alegoryczny Dantego Alighieri Boska Komedia, wAnglii G. Chaucer pisze Opowieści kanterberyjskie, we Francji nowe pojmowanie wolności człowieka przedstawia wWielkim testamencie F.Villon.
- średniowiecze, ( albo : Średniowiecze...
- średniowiecze, nazwa nadana przez bibliotekarza...
- średniowiecze, okres kultury europ.(...)