wielopostaciowe zjawisko zapoczątkowane na przełomie XIX iXX w. przez Meiningeńczyków, którego podłożem był rozwój wielu eksperymentalnych scen wEuropie. W1887 A. Antoine otworzył Thtre Libre, aw 1906 r. objął dyrekcję Odeonu, zakładając, że teatr może być "trybuną, kazalnicą, szkołą". Na przełomie wieków powstał też wParyżu teatr poetów imalarzy Thtre d’Art (Teatr Sztuki). W1898 wMoskwie powstał zinicjatywy K. Stanisławskiego MChAT. W1901 Christomatos otworzył wAtenach Nea Skini, w1904 S. Havesi wBudapeszcie Theatr Thalia, aw 1905 W. Meyerhold stanął na czele Teatru-Studia przy MChAT. A. Appia łącząc praktykę imyśl teatralną, odnowił estetykę teatru przede wszystkim przez pomysły inscenizacyjne, tworząc teatr ruchu, przestrzeni, teatr światła iteatr ciała, wktórym bardzo ważną rolę odgrywała muzyka, wlatach 20. realizował też wielkie widowiska plenerowe. Natomiast wPolsce S. Wyspiański dostrzegł teatr jako idealne miejsce do syntezy sztuk: poezji, muzyki, gry aktorskiej, malarstwa idramatu. Był pierwszym reżyserem, który stworzył teatr inscenizacji oparty na dramacie, lecz będący syntetyczną inscenizacją. Wyspiański praktycznie wprowadził jako dramatopisarz, dekorator, reżyser nowy typ widowiska totalnego, które dopiero za sprawą E. Piscatora i L. Schillera zostało zrealizowane wlatach 20., określanego jako monumentalny znowym rodzajem architektury teatru. Inny wielki wizjoner teatru E. Gordon Craig określa przestrzeń teatralną zarówno poprzez ruch izmienność, jak cień, jasność, miejsce dla wyobraźni oraz budując scenę architektoniczną, jak np. wprojektowanym dramacie Schody, gdzie są one jednocześnie tematem, ramą igłówną postacią dramatu. Stosował syntetyczne dekoracje zrytmizowane ruchem światła punktowych reflektorów zkolorowymi filtrami. Szukał nowego tworzywa sztuki inowych sposobów budowania widowiska, tworząc wielką koncepcję pracy inscenizatora podobnie jak Wyspiański. W. Meyerhold próbował zbudować scenę otwartą, obnażoną, ogołoconą, ruchomą mechaniczną konstrukcję - obszar gry. Piscator widział swój "teatr totalny" ze zmiennym układem przestrzennym, zokrągłym, otwartym terenem gry. Na uwagę zasługuje J. Copeau, który obok J. Rouchgo, twórcy Thtre des Arts, zaczął wcielać reformy Craiga, aby w1913, założywszy Vieux-Colombier stworzyć koncepcję nagiej sceny. Obok tego nurtu przebiegała reforma sceny baletowej iteatru tańca zapoczątkowana przez S. Diagilewa i Balety Rosyjskie oraz I. Duncan. WNiemczech wtym czasie M. Reinhardt wcielał teorię Appii iGordona Craiga, inscenizując teatr masowy, zktórym objechał całą Europę iStany Zjednoczone. Największymi osiągnięciami Wielkiej Reformy było odrzucenie konwencji scenicznej, antykomercyjność, nowoczesne wizje przestrzeni scenicznej izobaczenie teatru jako dzieła sztuki, której twórcą był wizjoner - reżyser.
- REFORMA TEATRU, zwana wielką reformą;...
- teatr plastyków, "teatr malarzy", którzy...
- MChAT, Moskiewski Teatr Artystyczny, powstały w1898 r., wMoskwie...