(1869-1907)
dramatopisarz, poeta, malarz, uczeń iwspółpracownik J. Matejki, reformator teatru propagujący swą ideę "teatru-
-świątyni", współpracownik krakowskiego pisma "Życie". Wtwórczości plastycznej W. dominują ujęcia dekoracyjno-linearne, co widać wprojektach witraży wawelskich oraz zrealizowanych zamysłach wkościele Franciszkanów wKrakowie (Żywioły, Święta Salomea, Święty Franciszek, Bóg Ojciec) atakże motywach kwiatowych wykorzystywanych wgrafice książkowej. Ulubioną techniką malarską W. był pastel, stosował paletę barw miękkich, stonowanych, chętnie malował portrety, często najbliższych - wtym dzieci (np. Macierzyństwo, Staś, Dziewczynka zfiołkami), widoki Krakowa (np. Wawel, Planty, Kopiec Kościuszki) oraz podkrakowskiej wsi. Duże zasługi położył W. dla sztuki użytkowej: projektował wnętrza, detale, meble, wyroby zmetalu ipolichromowane. Opracował projekt (wspólnie zW. Ekielskim) przebudowy wzgórza wawelskiego na kształt Akropolis - pomnika dziejów ipotęgi Polski. Był autorem scenografii ikostiumów do inscenizacji własnych dramatów oraz pierwszej inscenizacji Dziadów Mickiewiczowskich (1901). Teatr wrozumieniu W. był spójną stylistycznie całością prezentowaną wspektaklu, na który wrównej mierze składały się różne tworzywa: gra aktorska, ruch, słowo, muzyka, malarstwo iarchitektura. Taka koncepcja była istotnym elementem Wielkiej Reformy Teatru zprzełomu XIX iXX w. Atmosfera artystyczna Krakowa ipojmowanie sceny jako forum, na którym przedstawiano poglądy lub zabiegano owpływy ideowe, ukształtowały twórczość dramatyczną W. Pierwsze utwory pozostające pod wpływem M.Maeterlincka eksponują nastrój, przeznaczenie, fatalizm ludzkich losów, co widoczne jest wProtesilasie iLaodamii oraz Warszawiance (1899), ta druga rozpoczyna cykl poświęcony powstaniu listopadowemu, na który składają się jeszcze Lelewel (1899) iNoc listopadowa (1904). Wśród najwcześniejszych utworów jest próba pol. dramatu muzycznego Legenda (1898), natomiast odnowieniem tradycji romantycznej wkompozycji utworu jest Legion (1900), podejmujący problematykę rozrachunkową. Sprawy narod. bytu, konfrontacja złudzeń irzeczywistości znalazły wyraz wWeselu (1901) iWyzwoleniu (1903); refleksje nad początkami, niemal legendarnymi dziejami narodu stanowią treść Bolesława Śmiałego (1903), później Skałki (1907). Przywołanie mitów gr. wdramatach Protesilas iLaodamia, Meleager, Achilleis (1903), Akropolis (1904), Powrót Odysa (1907) jest sposobnością do podjęcia rozważań oludzkich losach, przeznaczeniu ibohaterskiej znim walce. Rzeczywistość, potoczne sprawy, realia codzienności zainspirowały W. do napisania tragedii współcz., choć wformie swej nawiązujących do antycznych wzorców: Klątwa (1899) iSędziowie (1907). Wdorobku lit. wielkiego twórcy są również poematy liryczno-epickie ukazujące bohaterskie postacie zlegend idziejów: Kazimierz Wielki (1900), Bolesław Śmiały (1900), Wernyhora (1900), Święty Stanisław (1900-02), Henryk Pobożny pod Legnicą (1903) iPiast (1903). Ostatnie utwory zamykające twórczość dramatyczną to parafraza Cyda P. Corneille’a oraz nie ukończony Zygmunt August (1907). Charakter bardzo osobistych zwierzeń mają utwory liryczne W. nie przeznaczone do druku. Pochowany wgrobach zasłużonych na Skałce wKrakowie.
- Wyspiański Stanisław, (1869-1907)
- Wyspiański Stanisław, (1869-1907)
- WYSPIAŃSKI, Stanisław (1869-1907)...