– jeden z procesów, a zarazem problemów stojących przed Unią Europejską w związku z dążeniami do członkostwa w niej krajów Europy Środkowo-Wschodniej, ale też Cypru, Malty i od lat Turcji. Wspólnota Europejska od chwili swego powstania kilkakrotnie dokonywała poszerzenia o nowych członków. Pierwsze miało miejsce, gdy do „Szóstki” dołączyła Wielka Brytania, Dania i Irlandia (1973), następne, tzw. południowe, to przyjęcie Grecji (1981), Portugalii i Hiszpanii (1986) oraz kolejne – północne – z 1995: Austria, Finlandia i Szwecja. Od 1991 rozpoczął się proces składania wniosków o stowarzyszenie ze strony krajów Europy Środkowo-Wschodniej, wynegocjowały je do 1995 Czechy, Słowacja, Polska, Węgry, Bułgaria, Rumunia, Estonia, Litwa i Łotwa. Od 1995 kraje te uczyniły następny krok, składając wnioski o członkostwo. UE przedstawiła państwom starającym się kryteria kopenhaskie, będące ogólnym wskazaniem na podstawowe wymogi stawiane kandydatom. Zaprezentowała też w 1995 Białą księgę zawierającą szczegółowe zapisy sugerujące kierunek procesów dostosowawczych. Proces ewentualnego rozszerzenia został zaawansowany dopiero po zakończeniu Konferencji Międzyrządowej i podpisaniu traktatu z Amsterdamu w czerwcu 1997. W lipcu 1997 ukazało się avis Komisji Europejskiej, zawierające ocenę poszczególnych państw i wskazujące na możliwość rozpoczęcia procesu negocjacji z Cyprem, Czechami, Estonią, Polską, Słowenią i Węgrami. Posiedzenie Rady Europejskiej w Luksemburgu z grudnia 1997 określiło termin początkowy – kwiecień 1998. Od tego momentu rozpoczęło się sprawdzanie stanu prawnego państw kandydujących w celu określenia, które akty legislacyjne wymagają zmian, jakie obszary prawa są całkowicie dostosowane lub niedostosowane do prawa unijnego. Po tym tzw. screeningu rozpoczął się okres negocjacji wyznaczany przez tempo dostosowywania się kandydatów do wymogów Unii Europejskiej, tempo przejmowania acquis communautaire. Od decyzji Rady Europejskiej w Helsinkach (grudzień 1999) negocjacje objęły także resztę państw aspirujących do członkostwa z wyjątkiem Turcji. Traktat z Nicei potwierdził, że UE przyjmie pierwszych nowych członków już w 2004. Negocjacje z dziesięcioma państwami (bez Bułgarii i Rumunii) zakończyły się na szczycie w Kopenhadze 13 grudnia 2002. Po podpisaniu układów członkowskich 16 kwietnia 2003 następnym etapem była ich ratyfikacja i przyjęcie nowych członków w maju 2004. Rozszerzenie wschodnie UE jest jednym z najbardziej trudnych i kontrowersyjnych, są to bowiem kraje, które dzieli duży dystans gospodarczy i cywilizacyjny, mogą one wnieść do UE wiele problemów społecznych i ekonomicznych. Jednakże polityczna i gospodarcza stabilizacja Europy bez powiązania jej wschodniej części z Europą Zachodnią nie wydaje się możliwa. Zob. też euroentuzjaści, eurosceptycyzm.
- rozszerzenie Unii Europejskiej, jeden z procesów, a...
- stosunki Unia Europejska, – Rosja – formalną...
- konferencja międzyrządowa Unii Europejskiej, – konferencja inicjowana...