właśc. Ugolino hrabia Segni, papież (ok. 1170-1241)
od 1206 kardynał-biskup Ostii, od 1227 papież; jego pontyfikat pod znakiem sporów z cesarzem Fryderykiem II, który - dwukrotnie ekskomunikowany - zajął część terytorium państwa kościelnego; objął inkwizycję bezpośrednią kontrolą Stolicy Apostolskiej; popierał ekspansję Zakonu Niemieckiego (Krzyżaków); kanonizował Franciszka z Asyżu (1228).