przyrząd stosowany w geodezji do pomiaru kątów (poziomych i pionowych); składa się z tzw. spodarki (dzięki niej t. ustawia się do pionu), limbusa, czyli koła poziomego wyskalowanego w podziałce kątowej, ruchomej alidady z kreską wskaźnikową, sprzężonej z lunetą celowniczą, oraz z koła pionowego (które też ma limbus i alidadę); oba koła wyposażone są w poziomnice oraz urządzenia do odczytów pomiarowych, jak noniusze, mikroskopy czy mikrometry opt.; koła są prostopadłe względem siebie i każdemu położeniu lunety naprowadzającej t. na cel odpowiadają odczyty wartości kątów na kołach (pionowych na kole poziomym, poziomych na pionowym); w fotometrii naziemnej stosuje się fototeodolit, czyli instrument sprzężony z aparatem fot.; t. wyposażony w dalmierz optyczny tworzy tachymetr; zastosowania optyki atom. doprowadziły do skonstruowania t. laserowego (osią celu jest wiązka światła laserowego); do pomiarów azymutów geogr. stosuje się t. żyroskopowe (żyroskop); z kolei do pomiarów położenia obiektów emitujących promieniowanie podczerwone lub oświetlanych nim służą t. noktowizyjne.
TEODOLIT
Urządzenia techniczne
LIMBUS, TACHIMETRIA, LUNETA, PANTOMETR