zespół nabytego niedoboru odporności (acquired immunodeficiency syndrom). Choroba opisana na początku
l. 80. po epidemii pnemocystozowego zapalenia płuc i kilkudziesięciu przypadkach mięsaka Kaposiego w środowisku amer. homoseksualistów. W 1983 zidentyfikowano czynnik wywołujący AIDS. Jest nim retrowirus dziś nazywany HIV (human immunodeficiency virus). Choroba istniała wcześniej - dzięki technice polimerazowej reakcji łańcuchowej (PCR) fragmenty genomu wirusa HIV wykryto w materiale pobranym do badań histopatologicznych od ang. marynarza zmarłego na nieznaną chorobę w l. 50. HIV atakuje tylko naczelne. Do jego przenoszenia dochodzi na drodze kontaktów seksualnych, przez zakażoną krew i preparaty krwiopochodne. Matka może zarazić dziecko przez łożysko, podczas porodu lub podczas karmienia piersią. Antygeny wirusa stwierdzono także w ślinie, jednak nie udowodniono żadnego przypadku zakażenia tą drogą. HIV wykazuje tropizm do limfocytów T pomocniczych CD4+. Początek choroby jest trudny do zdiagnozowania, przeciętnie trwa kilka tygodni. Po nim następuje okres klinicznie bezobjawowy, tzw. okres latencji (trwający od kilku do kilkunastu lat; zakażony jest wtedy tzw. nosicielem). Stwierdza się w tym okresie wysoki poziom replikacji wirusa w węzłach chłonnych i w tkance limfatycznej związanej z układem pokarmowym. U części chorych rozwija się tzw. zespół związany z AIDS (ARC, tzn. AIDS - related complex). Objawami klinicznymi w tym okresie są: wysoka gorączka, biegunka, utrata masy ciała i powiększenie węzłów chłonnych. Końcową fazą choroby jest pełnoobjawowy AIDS. Zwykle obejmuje infekcje, nowotwory (najczęściej: mięsak Kaposiego), degenerację ośrodkowego układu nerwowego (zapalenie mózgu, otępienie). Pełnoobjawowy AIDS może trwać od kilku do kilkunastu miesięcy i jak dotąd 100% przypadków zakończyło się śmiercią. W pierwszych latach epidemii dominowały zakażenia drogą kontaktów homoseksualnych oraz poprzez preparaty krwiopochodne. Dziś do większości zakażeń dochodzi przez kontakty heteroseksualne (w Afryce i na Dalekim Wschodzie do 90%) oraz wskutek dożylnego przyjmowania narkotyków (w dużych ośrodkach miejskich ponad połowa narkomanów przyjmujących narkotyki tą drogą jest nosicielami HIV). Zob. też: retrowirusy.