region w płd.-wsch.
Chinach, nad
M. Południowochińskim; pow. 1077 km
2; 7,1 mln mieszk. (2000); dwa miasta: stol.
Victoria (6,3 mln mieszk.) i
Koulun; w skład wchodzi wyspa H. o pow. 76 km
2, płd. część płw. Koulun (10 km
2) oraz pozostała część półwyspu Koulun zwana Nowymi Terytoriami, nadto kilkadziesiąt wysp przybrzeżnych, najw. Landao. Ukształtowanie pow. górzyste, wys. do 934 m. (Lantau Peak na płw. Koulun); klimat zwrotnikowy, wilgotny; średni roczny opad ponad 2200 mm; średnia miesięczna temp. od 15
oC w styczniu, do 28
oC w lipcu; pora deszczowa IV-IX, wiosną i jesienią częste tajfuny. Region b.gęsto zaludniony (6624 osoby/km
2) i wysoko zurbanizowany (94% ludności w miastach), zamieszkany gł. przez Chińczyków (98%), nadto ok. 150 tys. cudzoziemców, gł. Brytyjczycy, Hindusi, Amerykanie, Filipińczycy, Malezyjczycy; ponad 90% mieszk. wyznaje
buddyzm lub
konfucjanizm, nadto po 4% katolików i protestantów; j. urzędowe chiński i angielski; wysoka przeciętna dł. życia: mężczyźni 75 lat, kobiety 81 lat. Region o specjalnym statusie politycznym, wielopartyjny, z zachowanymi elementami demokracji parlamentarnej (60-osobowa Rada Ustawodawcza), na zasadzie „jedno państwo, dwa ustroje”. Pod względem gospodarczym najw. rozwinięty region Chin, o statusie
strefy wolnocłowej; wysoko rozwinięty przem. elektroniczny (komputery, telewizory, radioodbiorniki, kalkulatory, magnetofony), precyzyjny (zegarki, aparaty fotograficzne, aparatura pomiarowa), odzieżowy (bawełniany i dziewiarski), chemiczny (tworzywa sztuczne), zabawkarski (2. miejsce w świecie po Japonii) i sprzętu sportowego, poligraficzny, stoczniowy (remonty i złomowanie statków), filmowy; wielkie centrum handlowo-finansowe Dalekiego Wschodu, siedziba banków, towarzystw ubezpieczeniowych; wielki port handlowy i przeładunkowy, podobnego znaczenia port lotn. Kai Tai; rozwinięta turystyka (ponad 3 mln gości rocznie); rolnictwo marginalnego znaczenia, niemniej wysoko towarowe, gł. uprawa warzyw i drzew owocowych, kwiatów, ryżu; hodowla drobiu i trzody chlewnej; rozwinięte rybołówstwo; PKB na 1 mieszk. 26 800 dol. (1997).
HISTORIA. Wyspa chińska, 1842 zajęta przez W.Brytanię (podczas wojen opiumowych) na mocy Traktatu Nankińskiego, uznana za kolonię brytyjską; 1860 dołączono do niej płd. część płw. Koulun, 1898 dalszą część półwyspu zw. Nowymi Terytoriami oraz szereg przybrzeżnych wysp – na mocy traktatu o 99-letniej dzierżawie; 1941-44 zajęta przez Japończyków; 1972 Chiny zgłosiły na forum ONZ zamiar przejęcia terytorium H.; 1984 podpisanie porozumienia w sprawie zwrotu terytorium, pod warunkiem zachowania przez 50 lat dotychczasowego systemu gospodarczego, społecznego i prawnego na zasadzie autonomii wewn.; 1 VII 1997 Chiny przejęły Hongkong z rąk Korony Brytyjskiej; w miarę upływu czasu dostrzegalna jest powolna erozja autonomii H. (np. w kwestii wolności prasy i zgromadzeń, czego pretekstem stało się udzielenie przez opinię publiczną H. poparcia dla represjonowanej w Chinach sekty Falun Gong) i ograniczanie praw wyborczych (praktycznie rządzi chiński namiestnik); masowe protesty mieszkańców H. przeciw polityce chińskiej kładą jednak tamę głębszym deformacjom; zmiana statusu państwowego nie obniżyła jednak ani tempa rozwoju gosp. H. (w 2004 produkt nar. wzrósł o 9,5%, bezrobocie wyniosło zaledwie 6,5%), ani nie osłabiła atrakcyjności turystycznej H. (2004 - 22 mln gości); 2005 dymisja chińskiego namiestnika Tung Chee Hwa, sprawującego władzę od chwili przejęcia H. przez Chiny wskazuje, że rosnące w siłę państwo chińskie nie obawia się już utraty swego dominium; okres przejściowy założony został do 2007 roku.
port morski w Hongkongu, strefa wolnocłowa; terytorialnie część miast Victoria i Koulun.
POŁUDNIOWOCHIŃSKIE MORZE,
SI CIANG,
PAŃSTWO STOWARZYSZONE,
PEKIŃSKI TRAKTAT,
RAJE PODATKOWE,
GUANGDONG,
EKSPORT,
NOWE TERYTORIA,
NOWY KOULUN,
CHIŃSKIE PISMO
