położone w płd.-wsch. Polsce, obejmuje Kotlinę Sandomierską, Pogórze Środkowobeskidzkie oraz część Karpat Zach.; od wschodu graniczy z Ukrainą, od płd. ze Słowacją; pow. 17 926 km2; 2,1 mln mieszk. (1999); zaludnienie 118 osób/km2 poniżej średniej krajowej (124); najsłabiej zurbanizowany region kraju, miasta zamieszkuje 41% ludności (średnia krajowa 61,9%); najw. miasta to Rzeszów (stol., 161 tys. mieszk.), Stalowa Wola, Przemyśl, Mielec, Tarnobrzeg, Krosno, Dębica, Jarosław, Sanok, Jasło. Utworzone 1 I 1999 z woj. rzeszowskiego, przemyskiego, krośnieńskiego (bez kilku gmin), części tarnobrzeskiego i tarnowskiego; pod względem adm. dzieli się na 20 powiatów (bieszczadzki, brzozowski, dębicki, jarosławski, jasielski, kolbuszowski, krośnieński, leżajski, lubaczowski, łańcucki, mielecki, niżański, przemyski, przeworski, ropczycko-sędziszowski, rzeszowski, sanocki, stalowowolski, strzyżowski, tarnobrzeski), 4 miasta na prawach powiatów grodzkich (Krosno, Przemyśl, Rzeszów, Tarnobrzeg) oraz 160 gmin. Ukształtowanie pow. urozmaicone; część północną stanowi Kotlina Sandomierska położona w widłach Wisły i Sanu, dawniej pokryta puszczą, w której wyróżnia się płaskowyże: Tarnowski, Kolbuszowski i Tarnobrzeski oraz Niz. Nadwiślańską, Dolinę Dolnej Wisłoki i Dolinę Dolnego Sanu; nadto fragmenty Wyż. Lubelskiej i Roztocza; w części środk. Pogórze Środkowobeskidzkie (pogórza: Dynowskie, Przemyskie, Bukowskie, Jasielskie, Ciężkowickie, Kotlina Jasielsko-Krośnieńska), z pasmem Beskidu Niskiego na zach.; na krańcu płd.-wsch. Beskidy Wsch. z Bieszczadami, z najw. wzniesieniem woj. Tarnicą (1346 m). Sieć rzeczna należy do dorzecza Wisły (z wyjątkiem rz. Strwiąż, należącej do dorzecza Dniestru); gł. rz. San z dopływami (Wisłok, Lubaczówka, Tanew) oraz płynąca płn.-zach. granicą Wisła; jezior naturalnych brak; dwa zbiorniki retencyjne na Sanie, w Solinie (Jez. Solińskie, pow. 21,1 km2, z najw. w Polsce betonową zaporą 82 m) i Myczkowcach (Jez. Myczkowskie, 2,2 km2). Klimat mocno zróżnicowany; na wsch. Kotliny Sandomierskiej ciepły, powyżej 8C, roczna suma opadów 560-650 mm; na obszarze Pogórza Środkowbeskidzkiego przejściowy 7,5- 7C, średni roczny opad ok. 700 mm; w Beskidach klimat chłodny, górski (6C), z dużą ilością opadów (1200 mm) i pokrywą śnieżną utrzymującą się do 180 dni. Znaczną część woj. zajmują lasy (35,9% pow.), rozległe zwł. w górach, w powiecie bieszczadzkim zajmują one aż 68,9% pow.; w płn. części regionu gł. kompleksy leśne to Lasy Janowskie, płd. część Puszczy Solskiej oraz Puszcza Sandomierska; drzewostan gł. bukowy i bukowo-jodłowy; ostoja dzikich zwierząt (ryś, wilk, niedźwiedź, żbik, sarna, jeleń, lis); pod względem ekologicznym region należący do najczystszych w Polsce (z wyjątkiem części płn., uprzemysłowionej); 2 parki nar.: Bieszczadzki, wchodzący w skład Międzynar. Rezerwatu Biosfery Karpaty Wsch. i część parku Magurskiego, 9 parków krajobrazowych; ochronie prawnej podlega 48,7% pow. województwa, w tym cały powiat bieszczadzki i niemal cały przemyski oraz sanocki. Województwo rolniczo-przemysłowe, słabo rozwinięte, gospodarka w niewielkim stopniu zrestrukturyzowana, bezrobocie - mimo uruchomienia 2 specjalnych stref ekon. w Mielcu i Tarnobrzegu - przez całe lata 90. powyżej średniej krajowej; dochody gmin na 1 mieszk. jedne z niższych w kraju; przem. lotniczy (Mielec i Rzeszów, oba zakłady w stagnacji), samochodowy (Sanok), oponiarski (Dębica), zbrojeniowy (Stalowa Wola), petrochemiczny (Ropczyce, Lesko), meblarski (Kolbuszowa), szklarski (Krosno, Jarosław), precyzyjny (Przemyśl), piwowarski (Leżajsk), cukrowniczy (Ropczyce), mięsny (Jarosław, Nisko); wydobycie i przetwórstwo siarki ("Siarkopol" Tarnobrzeg), produkcja obrabiarek, maszyn budowlanych i drogowych (Rzeszów), tworzyw sztucznych (Przemyśl), włókien chem. (Jasło), płyt i sklejek (Przemyśl), sprzętu gospodarstwa domowego ("Zelmer" Rzeszów); elektrownia w Stalowej Woli, hydroelektrownia w Solinie; złoża ropy naft. eksploatowane od XIX w. (Zagłębie Jasielsko-Krośnieńskie) ob. małego znaczenia (Rafineria w Jedliczach); bogate złoża gazu ziemnego w rejonie Lubaczowa, Przemyśla i Jarosławia nie w pełni wykorzystywane; jedne z najw. w Europie złoża siarki, ze względu na dekoniunkturę na rynkach światowych malejącego dziś znaczenia (kopalnia Machów w likwidacji); obfite źródła wód mineralnych. Gospodarstwa rolne mocno rozdrobnione, przeciętna pow. 3,5 ha (średnia krajowa 7 ha); gleby na płn. i płd. mało urodzajne, w części środk. żyzne, lessowe i czarnoziemy; grunty orne zajmują 35,4% pow. (średnia krajowa 45%); uprawa pszenicy (ponad 35% zasiewów), żyta, ziemniaków, roślin pastewnych, buraka cukrowego, warzyw i owoców; hodowla bydła mlecznego, trzody chlewnej, owiec, koni, drobiu; myślistwo. Słaba i zdewastowana sieć komunikacji drogowej; gł. znaczenie ma droga Wrocław-Rzeszów-Lwów; niewiele także linii kolejowych (główna: Kraków-Przemyśl, z ważnym przejściem granicznym w Medyce na Ukrainę); port lotn. w Rzeszowie; drogowe przejścia graniczne na Ukrainę w Medyce i Krościenku, na Słowację w Barwinku. Gł. ośrodkiem nauk. i kult. jest Rzeszów, w którym znajduje się 7 wyższych uczelni (z 11 na terenie woj.). Wysokie walory turystyczne województwa, atrakcyjne zwł. Bieszczady (świat przyrody zachowany w niewiele skażonym stanie, połoniny, kolejka wąskotorowa, pętla bieszczadzka dł. 120 km), mocno dziewicze Roztocze z miniaturowymi wodospadami, piękne szlaki turystyczne w Beskidzie Niskim, kajakowe na Sanie; znane ośr. wypoczynkowe nad jeziorami (Solina, Polańczyk, Myczkowce) i uzdrowiskowe (Iwonicz Zdrój, Rymanów, Horyniec, Rabe). Cenne zabytkowe zespoły zamkowe w Krasiczynie, Baranowie Sandomierskim, Łańcucie (wnętrza pałacowe, powozy), zespoły klasztorne w Leżajsku, Przemyślu, Kalwarii Pacławskiej (cel pielgrzymek), synagogi (Łańcut, Rzeszów, Lesko), cerkwie (Sanok, Jarosław, Lubaczów), dawne układy urbanistyczne (Przemyśl, Krosno, Jarosław). Wśród placówek muzealnych na uwagę zasługuje Muzeum Historyczne w Sanoku (najw. w Polsce kolekcja ikon), skansen drewnianego budownictwa ludowego w Sanoku, Muzeum-Skansen Przem. Naftowego w Bóbrce (pierwsza w świecie kopalnia ropy naft., zał. przez I. Łukasiewicza), Muzeum Archidiecezjalne w Przemyślu, Kultury Ludowej w Kolbuszowej.
IWONICZ-ZDRÓJ, RZESZÓW, NOWA DĘBA, PRZEWORSK, TARNOWSKIE WOJEWÓDZTWO, LEŻAJSK, ZAGÓRZ, PILZNO, KALWARIA PACŁAWSKA, ODRZYKOŃ
- RZESZOWSKIE WOJEWÓDZTWO, (adm. 2)
- PRZEMYŚL, miasto miasto na prawach...