Reklama

ŚWIĘTOKRZYSKIE WOJEWÓDZTWO

Reklama

położone w środk.-płd. Polsce, na Wyż Małopolskiej; pow. 11 672 km2 (najmniejsze po woj. opolskim); 1,3 mln mieszk. (2002); gęstość zaludnienia 111 osób/km2, poniżej średniej krajowej (122); b. słabo zurbanizowane, w miastach 45,7% ludności (średnia krajowa 61,9%); najw. miasta to: Kielce (stol., 212 tys. mieszk.), Ostrowiec Świętokrzyski, Starachowice, Skarżysko-Kamienna, Sandomierz. Utworzone 1 I 1999 z ziem woj. kieleckiego, części tarnobrzeskiego oraz kilku gmin woj. radomskiego, piotrkowskiego i częstochowskiego (odbiega znacznie kształtem od dawnego woj. kieleckiego, istniejącego do 1975, gł. wskutek przejścia Radomia do woj. mazowieckiego); pod względem adm. dzieli się na 13 powiatów (buski, jędrzejowski, kazimierski, kielecki, konecki, opatowski, ostrowiecki, pińczowski, sandomierski, skarżyski, starachowicki, staszowski, włoszczowski), jedno miasto na prawach powiatu (Kielce) oraz 102 gminy. Ukształtowanie pow. wyżynne; gł. regiony geogr. Wyż. Małopolskiej to w części płn.-wsch. Wyż. Kielecka, do której należą Góry Świętokrzyskie, Płaskowyż Suchedniowski, Wyż. Sandomierska, Przedgórze Iłżeckie, Pogórze Szydłowskie; na zach. Wyżyna Przedborska ze Wzgórzami Opoczyńskimi i Niecką Włoszczowską; na płd. Niecka Nidziańska z płaskowyżami Jędrzejowskim, Proszowickim i Niecką Połańską; wąski pas ziem położonych wzdłuż Wisły należy do Wyż. Lubelskiej i Kotliny Sandomierskiej; w G. Świętokrzyskich najw. pasmem są Łysogóry (Łysica - 612 m, Łysa Góra - 595 m). Całość woj. leży w dorzeczu Wisły; gł. rz. to Wisła, Pilica, Kamienna, Nida, Czarna; jezior naturalnych brak; sztuczne zbiorniki na Czarnej - Chańcza (4,7 km2) i na Kamiennej - w Bliżynie, Starachowicach i Brodach Iłżeckich. Klimat umiarkowany, lata dość ciepłe, zimy chłodne; średnia temp. roczna 7-8C, w górach poniżej 7C; roczna suma opadów 550-650 mm, w G. Świętokrzyskich ok. 800 mm. Lasy zajmują 27,4% pow. województwa (średnia krajowa 28,4%); gł. kompleksy leśne to Puszcza Świętokrzyska (z Puszczą Jodłową), tworząca Świętokrzyski Park Narodowy i lasy w okolicach Końskiego; drzewostan gł. jodłowy, bukowy, nadto występuje sosna, dąb, świerk; na płd. wsch. zespoły roślinności stepowej; 8 parków krajobrazowych, 60 rezerwatów przyrody; zanieczyszczenia gł. gazowe (wskutek działalności kilku cementowni i elektrowni), krajobraz miejscami zdewastowany eksploatacją surowców skalnych. Pod względem gospodarczym region niezamożny; bezrobocie wyższe od przeciętnego; przem. różnorodny, ale dość zacofany technicznie; ważniejsze gałęzie to przem. cementowy (kilka inwestycji zagr., m.in. Małogoszcz - Lafarge, franc. Nowiny - Dyckerhoff, niem.), metalurgiczny (Ostrowiec Świętokrzyski), środków transportu (Starachowice, Kielce), budownictwo (Exbud Kielce), przem. łożysk tocznych (Iskra Kielce), szklarski (Sandomierz), mięsny, elektrotechn. (Suchedniów), ceramiki szlachetnej (Ćmielów, Suchedniów, Stąporków), odzieżowy (Ostrowiec, Staszów, Opatów), dziewiarski (Jędrzejów), meblowy i zabawkarski (Kielce), stolarki budowlanej (Włoszczowa), przetwórstwa owocowo-warzywnego (Dwikozy, Pińczów); wydobycie surowców skalnych (margle, dolomity, marmury kieleckie, piaskowce, wapienie, piasek szklarski, glina), siarki (kopalnia w Osieku); niskowydajne rudy żelaza (eksploatowane w przeszłości); w Połańcu duża elektrownia cieplna. Rolnictwo mocno zacofane; niska kultura rolna, gospodarstwa rozdrobnione, przeciętne o pow. 5 ha (średnia krajowa 7 ha), wieś przeludniona, biedna wskutek utraty pracy przez ludność dwuzawodową; gleby w płd.-wsch. części niezłe (brunatne i czarnoziemy wytworzone z lessów) zwł. w powiecie sandomierskim i kazimierskim; w płn.-zach. części woj. słabe (bielicowe, piaszczyste); użytki rolne stanowią 65,2% pow. (średnia krajowa 59%); uprawa pszenicy, żyta, jęczmienia, ziemniaków, roślin pastewnych, warzywnictwo i sadownictwo; hodowla bydła, koni i drobiu. Centrum nauk. i kult. w Kielcach, woj. posiada 8 wyższych uczelni, najw. Akademia Świętokrzyska (dawn. WSP) oraz Politechnika Świętokrzyska. Sieć kolejowa słaba, gł. znaczenie ma trasa Warszawa-Kielce-Kraków, natomiast drogowa (zwł. połączeń lokalnych) dobrze rozwinięta, gł. drogi Kraków-Warszawa, Piotrków-Kielce-Lublin; w Sandomierzu port rzeczny. Spore walory turystyczne regionu; 2 uzdrowiska (Busko Zdrój i Solec Zdrój) z wodami mineralnymi przydatnymi w zwalczaniu chorób reumatycznych i narządu ruchu; w Świętokrzyskim Parku Nar. na Łysej Górze dawny klasztor Benedyktynów z XIII w. zw. Św. Krzyżem (później więzienie), ob. miejsce kultu rel.; k. Chęcin jaskinia "Raj" (260 m dł.) z ciekawymi formami naciekowymi; atrakcyjne szlaki kajakowe na Nidzie i Pilicy; najw. skupiskiem obiektów zabytkowych jest Sandomierz (zespoły klasztorne dominikanów, benedyktynek, reformatów, dom J. Długosza, gotycki zamek, stare mury); ruiny zamków m.in. w Chęcinach i Ujeździe (Krzyżtopór), mury obronne w Szydłowie, barokowy pałac biskupów krakowskich w Kielcach (ob. Muzeum Nar.), zespół klasztorny cystersów w Wąchocku, kolegiaty w Wiślicy i Opatowie; unikatowy charakter licznych pozostałości Staropolskiego Zagłębia (dymarki w Samsonowie); najciekawsze zbiory muzealne w Muzeum Nar. w Kielcach oraz muzeach Okręgowym i Diecezjalnym w Sandomierzu; w Jędrzejowie jedyne w Polsce muzeum starych zegarów i przyrządów astronomicznych; w Tokarni k. Chęcin wielki skansen budownictwa wiejskiego; dawny zbór ariański w Rakowie; muzea biograficzne: H. Sienkiewicza w Oblęgorku, M. Reja w Nagłowicach, S. Żeromskiego w Kielcach.

Powiązane hasła:

SUCHEDNIÓW, BALICE, ZAWICHOST, BRZEZINY, WOJEWÓDZTWO, KOŃSKIE, KUNÓW, WŁOSZCZOWA, KAZIMIERZA WIELKA, KIELCE

Podobne hasła:

Encyklopedia Internautica
Reklama
Reklama
Reklama