miasto wojewódzkie w G. Świętokrzyskich, nad Bobrzą, w obniżeniu miedzy pasmami Masłowskim i Dymińskim; stol. woj. świętokrzyskiego; 211,8 tys. mieszk. (2002); znane od 1084, prawa miejskie 1364; do 1789 własność biskupów krakowskich; w XVI i XVIII w. w okolicach rozwój hutnictwa żelaza i górnictwa; teren działalności St. Staszica (zał. m.in. 1816 Szkołę Akademiczno-Górniczą i Dyrekcję Główną Górniczą), P. Ściegiennego (1844); w Królestwie Polskim miasto gubernialne. Z Kielcami i okolicami związane były życie i działalność Bolesława Prusa, Stefana Żeromskiego, który miasto to sportretował m.in. w Syzyfowych pracach, wystawiając mu niezbyt przychylne świadectwo, Henryka Sienkiewicza (Oblęgorek); silne tradycje powstańcze 1863 i socjalistyczne; podczas okupacji niem. 7 obozów pracy przymusowej, getto (łącznie ok 40 tys. ofiar), obóz jeńców sowieckich, ośr. konspiracji związany z silnym ruchem partyzanckim na kielecczyźnie (m.in. Hubalczycy); duży ośr. przem. mat. budowlanych (cementownie, kamieniołomy, wapienniki, Exbud S.A.), maszynowego, elektrotechnicznego, spożywczego, szklarskiego, meblarskiego, chemicznego; węzeł komunikacyjny na szlaku kolejowym i drogowym W-wa-Kraków; lotnisko sportowe, rozgłośnie radiowe; Politechnika Świętokrzyska, Wyższa Szkoła Pedagogiczna, Kieleckie Tow. Naukowe; teatr dramatyczny i lalkowy, filharmonia, muzea, galerie sztuki; siedziba diecezji kośc. kat.; ośr. turystyczny (okolice K. należą do najczęściej odwiedzanych przez turystów regionów kraju). Liczne cenne zabytki architektury: m.in. Pałac Biskupów Krakowskich (ob. Muzeum Narodowe), uważany za jeden z najpiękniejszych przykładów budownictwa rezydencjalnego w Polscekatedra (1632-45, późniejsze przebudowy), kościół Św. Trójcy (1640-44) z gmachem seminarium, pałacyk romantyczny T. Zielińskiego (1846-58); barokowy kościół i klasztor bernardyński na Karczówce (1624-31, przebudowany ok. 1725).
MIEDZIANA GÓRA, HADZIEWICZ, , KIELECKIE WOJEWÓDZTWO, KADZIELNIA, DOLABELLA Tomasz, ŚWIĘTOKRZYSKIE WOJEWÓDZTWO