miasto wojewódzkie na obszarze Żuław Wiślanych i Pojezierza Kaszubskiego, u ujścia Wisły do Zatoki Gdańskiej; 461,7 tys. mieszk. (2002); wraz z Gdynią i Sopotem tworzy konurbację zw. Trójmiastem; w VII w. osada rzemieślniczo-rybacka, X w. pomorski gród obronny, od XII w. znany jako port morski; XI i XIII w. stolica księstwa wschodniopomorskiego, prawa miejskie 1236; 1308-1454 pod panowaniem Krzyżaków; po powrocie do Polski liczne przywileje królewskie; rozkwit gospodarczy miasta XV-XVII w., stanowiło główne centrum handlu morskiego nad M. Bałtyckim; rozwój kulturalny miasta; 1793 włączone do Prus (1807-15 wolne miasto zależne od Francji); stopniowa utrata znaczenia; 1920-39 Gdańsk z okolicą tworzył Wolne Miasto Gdańsk (Freistadt Danzig), na którego obszarze Polska miała specjalne uprawnienia, m.in. włączenie do polskiego obszaru celnego, prowadzenie spraw zagranicznych, komunikacja kolejowa, częściowo zarząd portu; dążenie Niemiec hitlerowskich do przyłączenia Gdańska do Rzeszy i zmiany statusu były jednym z pretekstów do rozpoczęcia wojny z Polską 1 IX 1939; działania wojenne rozpoczęły się atakiem na pol. bazę wojskową na Westerplatte; broniła się także Poczta Polska w Gdańsku; w 1945 miasto zniszczone podczas działań wojennych; po wojnie odbudowane; 1970 i 1980 strajki i wystąpienia robotnicze; 31 VIII 1980 podpisanie porozumień między Międzyzakładowym Komitetem Strajkowym a Komisją Rządową dało początek procesom przemian politycznych w Polsce; VII 2001 doświadczony przez powódź, wskutek gwałtownej ulewy i wystąpienia z brzegów rz. Raduni; wielki ośrodek przemysłowy, kulturalny, naukowy; ważny węzeł komunikacyjny; przemysł środków transportu, stoczniowy: Stocznia Gdańska, Stocznia Północna, Stocznia Remontowa, Stocznia "Wisła"; zakłady urządzeń okrętowych; warsztaty kolejowe, rafineria ropy naftowej, przemysł chemiczny, elektroniczny (zakłady sprzętu radiowo-telewizyjnego); maszynowy, metalowy, spożywczy (przetwórstwo ryb, przem. mięsny, tłuszczowy), drzewny, poligraficzny, odzieżowy, futrzarski; wielki morski port handlowy (Port Północny przeznaczony dla ładunków masowych), przeładunki 19 mln t (1990); komunikacja promowa z Helsinkami (Finlandia) i Oxelösund (Szwecja); międzynarodowy port lotniczy (Rębiechowo) noszący od 2004 imię Lecha Wałęsy; duży ośrodek szkolnictwa wyższego; Uniwersytet, Politechnika, Akademia Muzyczna, Akademia Medyczna, Wyższa Szkoła Sztuk Plastycznych, Akademia Wychowania Fizycznego; instytuty naukowo-badawcze związane z gospodarką morską i morzem; ośrodek radiowo-telewizyjny; opera, 2 teatry, filharmonia; ośrodek turystyczny o międzynarodowym znaczeniu; Jarmark Dominikański; siedziba arcybiskupstwa Kościoła katolickiego; liczne zabytki zrekonstruowane po 1945: zespół Głównego Miasta - mury miejskie z XIV-XV w., bramy z XV-XVII w., gotycki ratusz (XIV-XV w.), Dwór Artusa, XV-XVII w., gotyckie kościoły: Mariacki z XV - pocz. XVI, Dominikanów z XIV-XV, św. Jana i in., kamienice, XV-XVIII w., z przedprożami, żuraw, XV w.; Stare Miasto - kościoły: św. Katarzyny, św. Brygidy z XIV-XVI w. ratusz z XVI w.; kościół św. Trójcy XV/XVI w., spichrze, XV-XVIII w., twierdza Wisłoujście, XVI-XVIII; muzea.
PORT PÓŁNOCNY, BLOCKE Abraham, ŻUŁAWY WIŚLANE, POLSKA. LUDNOŚĆ. URBANIZACJA, FOTYGA, POLSKA. LUDNOŚĆ. URBANIZACJA, PAKT O NIEAGRESJI NIEMIECKO-POLSKI, KARTUZY, MOTŁAWA, LIS
- Gdańsk, mieszkańcy Gdańska,...
- Gdańsk, miasto wojew. wpn. Polsce...
- Gdańska, Zatoka, szeroko otwarta zatoka...