Guinée
LUDNOŚĆ. Skład etniczny zróżnicowany, mieszk. wywodzą się gł. z ludów Bantu i Mande; gł. plemiona: Fulani 39%, Malinke 23%, Sussu 10%, Kissi 6%, Kpelle 5%, inni 17%; nadto ok. 420 tys. uciekinierów z Liberii i 160 tys. z Sierra Leone; w miastach zamieszkuje 30% ludności; gęstość zaludn. 37 osób/km2; przeciętna dł. życia: mężczyźni - 53 lata, kobiety - 54 lata; wysoki przyrost naturalny 29‰ (w latach 1960-92 liczba ludności wzrosła z 3 do 6 mln); aż 76% mieszk. to analfabeci; wyznania: 70% muzułmanie (gł. sunnici), 28% animiści, 1,5% chrześcijanie.
USTRÓJ. Republika prezydencka; na podstawie konstytucji z 1991 (zaaprobowanej w referendum 1990) głową państwa prezydent wybierany w wyborach powszechnych na 7-letnią kadencję (brak ograniczeń co do liczby kadencji), powołuje on premiera i członków rządu; parlament jednoizbowy (Zgromadzenie Narodowe), 114 deputowanych; system władzy wielopartyjny; kraj dzieli się na 8 regionów administracyjnych i 34 prefektury.
WARUNKI NATURALNE. Ukształtowanie pow. wyżynno-górzyste, na zach. wyżyna Futa Dżalon (wys. do 1538 m); wzdłuż wybrzeży niziny, szer. do 90 km; skalisty jedynie płw. Kolum, gdzie leży stol. kraju; linia brzegowa rozczłonkowana estuariami rzek; w płd.-wsch. części masyw górski Nimba (wys. 1752 m); klimat równikowy, wybitnie wilgotny na wybrzeżu, w pozostałej części podrównikowy wilgotny; średnia temp. 22-28C; roczna suma opadów od 1000 mm na płn. do 4 500 mm na wybrzeżu (pora deszczowa od kwietnia do listopada); gęsta sieć rzeczna: Niger, Tinkisso, Bafing (Senegal), Konkure; roślinność przeważnie sawannowa, na wybrzeżu lasy równikowe; bogaty świat zwierzęcy, m.in. słonie, bawoły, hipopotamy, lamparty, gepardy, antylopy, krokodyle, z małp koczkodany i pawiany; tylko 0,7% pow. chronionej.
GOSPODARKA. Gwinea jest krajem bogatym w surowce naturalne – na jej terenie znajduje się 1/3 światowych złóż boksytów (jest ich największym eksporterem), oprócz tego rudy żelaza, tytanu, niklu, diamenty, złoto, uran; boksyt i aluminium stanowią 80% eksportu G.; podstawą gospodarki rolnictwo; uprawa kawy, ryżu, manioku, prosa, sorga, bananów, ananasów, orzeszków ziemnych; niewielki przem. skórzano-obuwniczy, drzewny, spożywczy; hodowla bydła, kóz i owiec; eksploatacja lasów; rybołówstwo; słabo rozwinięta sieć drogowa, 1100 km dróg kolejowych i 6 tys. dróg kołowych; gł. port mor. i lotn. w Konakry.
HISTORIA. W starożytności terytoria G. wchodziły w skład państwa Ghana, w XIII w. uformowało się tu centrum państwa Mali, a po jego rozpadzie od XVI w. istniało na terenie G. feudalne państewko Futa Dżalon zał. przez przybyły tu lud Fulani, zislamizowany w XVIII w.; pod koniec tego stulecia obszar penetracji portug., ang. i franc. handlarzy niewolników; od poł. XIX w. początek kolonizacji franc.; od 1891 kolonia pn. G. Franc., włączona 1904 do Franc. Afryki Zach.; od 1947 ograniczony samorząd, 1958 w wyniku referendum uzyskanie niepodległości, uchwalenie nowej konstytucji, przystąpienie do ONZ; głowa państwa i szef rządu A. Sékou Touré (1958-84); rządy o charakterze socjalistycznym (planowa gospodarka, nacjonalizacja przem.), znaczące wpływy ZSRR; po śmierci Touré 1984 w wyniku zamachu stanu rządy wojskowe (gen. Lansana Conté), zacieśnienie stosunków z Francją; 1990 wprowadzenie nowej konstytucji, stopniowa liberalizacja gospodarki, uchylenie zakazu działania partii polit.; 1993 wybory parlamentarne i prezydenckie wygrane przez L. Conté (1998 reelekcja) z równoczesnym wprowadzeniem zmian do konstytucji, umożliwiających wybór na kolejne kadencje); w 2000 G. przyjęła ok. 0,5 mln uchodźców z ogarniętych walką Sierra Leone i Liberii, stanowiło to dodatkowe obciążenie dla gospodarki, wywołało napięcia na tle etnicznym, a także doprowadziło do licznych naruszeń garnicy; 2001 Gwinejczycy zadecydowali w referendum o przedłużeniu kadencji prezydenckiej z 5 do 7 lat; XII 2003 Conté zostaje wybrany prezydentem na 3. kadencję (wybory zbojkotowała opozycja, której kandydat J. M. Dore został miesiąc wcześniej zatrzymany po tym, jak powiedział, że Conté jest zbyt schorowany, aby ubiegać się o urząd); VI 2006 i I 2007 strajki generalne przeciwko rządom Conté i narastającym problemom gospodarczym (wysoka inflacja, bezrobocie, obniżająca się stopa życiowa, deficyty dostaw wody i energii); wg. Transparency International Gwinea jest jednym z najbardziej skorumpowanych państw świata (przedostatnie miejsce w 2006).