państwo
LUDNOŚĆ składa się z 16 gł. plemion, m.in. Kpelle, Bassa, Grebo, Gio, Kru, Manding; gęstość zaludnienia 26 osób/km2; w miastach zamieszkuje 46% ludności; przeciętna dł. życia: mężczyźni - 54 lata, kobiety - 57 lat; 60% analfabetów; wyznania: 68% chrześcijanie, 15% muzułmanie, nadto wyznawcy religii pierwotnych.
USTRÓJ. Pierwsze niepodległe państwo czarnej Afryki; republika prezydencka (od 1847); na podstawie konstytucji z 1986 (znowelizowanej 1988) głową państwa i szefem rządu prezydent, wybierany w wyborach powszechnych na 6 lat; parlament dwuizbowy: Izba Reprezentantów - 64 czł., kadencja 6-letnia i - Senat - 26 czł., kadencja 9-letnia; obie izby powoływane w wyborach powszechnych; kraj składa się z 11 hrabstw i 4 terytoriów.
WARUNKI NATURALNE. Ukształtowanie pow. w części nadmorskiej nizinne, przechodzące stopniowo w wyżynę; najw. szczyt w masywie Nimba (1752 m); linia brzegowa słabo rozwinięta, liczne laguny i bagna; klimat równikowy, wybitnie wilgotny; roczna suma opadów na wybrzeżu 4000-5000 mm, w głębi lądu ok. 2000 mm; gęsta sieć rzek, najw. Mano; roślinność gł. sawannowa, namorzyny, 18% pow. pokrywają lasy równikowe, m.in. mahoń, drzewo różane, heban, palisander.
GOSPODARKA. Kraj o bogatych zasobach naturalnych, eksploatowanych często rabunkowo; dysponuje formalnie jedną z najw. flot handlowych świata (2390 statków o pojemności 67,8 mln BRT - 1997), ale są to statki tzw. taniej bandery, w L. jedynie zarejestrowane ze względów podatkowych, często w opłakanym stanie techn., z nisko wykwalifikowaną załogą; gł. porty morskie: Monrovia i Buchanan; bogate złoża wysokoprocentowych rud żelaza (I miejsce w wydobyciu w Afryce), nadto diamenty, złoto oraz nie eksploatowane złoża boksytów, rud manganu, chromu; rafineria ropy naft. w Monrovii, hutnictwo żelaza, przem. drzewny, cementowy, spożywczy; eksploatacja drewna tropikalnego; rozwinięta plantacyjna uprawa kauczukowca; nadto kawy, palmy oliwnej i kokosowej, kakaowca, drzewa kola, ryżu, kukurydzy, trzciny cukrowej, orzeszków ziemnych, manioku, sorga; hodowla ograniczona plagą muchy tse-tse; sieć drogowa i kolejowa słabo rozwinięta.
HISTORIA. Obszar penetrowany przez handlarzy niewolników od XV w.; od 1822 powstawały tu osady wyzwolonych Murzynów, przybywających z USA pod auspicjami filantropijnej organizacji Amer. Stowarzyszenie Kolonizacyjne; 1847 osady te proklamowały niepodległość (nazwa kraju od łac. słowa wolność, stolicy od nazwiska amer. prezydenta J. Monroe); 1857 ustalił się kształt terytorialny L. w wyniku przyłączenia się Marylandu; traktaty z W. Brytanią (1885) oraz z Francją (1892 i 1910) potwierdziły granice; stabilizacja państwa ustawicznie zakłócana konfliktami osadników z autochtonami; w XX w. rejon silnej ekspansji koncernów amer. i bryt., a w rezultacie znaczne zadłużenie L.; podczas II woj.świat. po stronie aliantów; 1944-71 za rządów W. Tubmana polityka integracji ludności, kontynuowana przez W. Tolberta (1971-79), zakłócona przez opozycję lewicową; 1979 zamieszki, zamordowanie prezydenta, pucz wojskowy sierżanta Samuela Doe, który znosi konstytucję i wprowadza dyktaturę; 1984 przywrócenie systemu wielopartyjnego, konstytucja, 1985 wybory, prezydentem S.K. Doe (posądzany o manipulacje wyborcze); 1989-93 kraj w stanie wojny domowej, na czele opozycji Patriotyczny Front Liberii (NPFL), który opanował 2/3 terytorium kraju; ok. 150 tys. ofiar śmiertelnych, 1 mln emigrantów, klęska głodu na obszarach objętych wojną; 1993 zawieszenie broni, podpisanie układu pokojowego w Cotonou (Benin), wprowadzenie oddziałów pokojowych ONZ i sił rozjemczych ECOWAS (Wspólnoty Gosp. Państw Afryki Zach.); 1996 podpisanie porozumienia między skonfliktowanymi stronami, utworzenie rządu tymczasowego; 1997 oficjalne rozwiązanie organizacji militarnych (niektóre przekształciły się w partie polityczne), wybory parlamentarne i prezydenckie; prezydentem Ch. Taylor, przywódca nowo powstałej Nar. Partii Patriotycznej, który wprowadził rządy dyktatorskie, a także ingerując zbrojnie w politykę wewn. państw sąsiadujących (Sierra Leone, Gwinea, Wybrzeże Kości Słoniowej), dopuścił się zbrodni wojennych, oskarżony za to przez Specjalny Trybunał ONZ ds. Zbrodni Wojennych w Sierra Leone; w rezultacie 2000 ONZ ogłosił bojkot Liberii; w ślad za tym wybuchły z nową intensywnością walki armii z oddziałami powstańczymi LURD (popieranymi przez Sierra Leone) i MODEL (przez Wybrzeże Kości Słoniowej); 2003 Taylor został zmuszony do emigracji (udał się do Nigerii, której oddziały pokojowe, wspierane przez niewielki kontygent wojsk. USA, przywróciły częściowo pokój); 2006 Liberia zwróciła się do Nigerii o jego ekstradycję; łącznie trwająca 14 lat wojna domowa pochłonęła ok. 250 tys. ofiar; 2006 prezydentem Ellen Johnson-Sirleaf.
RAJE PODATKOWE, BLAH, TAYLOR