Deutsche Demokratische Republik, NRD
państwo powstałe 7 X 1949 we wsch. Niemczech, na obszarze strefy okupacyjnej ZSRR; stol. Berlin (część wsch.); pow. 108 tys. km2; 17 mln mieszk. (1949-89); zerowy przyrost naturalny; granica zach. na Łabie z RFN, płd. z b. Czechosłowacją; ustrój formalnie demokratyczny, praktycznie dyktatura partii komunistycznej (Niem. Socjalistyczna Partia Jedności, SED), która już 1946-48 przeprowadziła na terenie strefy ZSRR nacjonalizację przemysłu, banków, środków transportu, częściową reformę rolną, ograniczoną w zasięgu denazyfikację; na mocy konstytucji SED posiadała kierowniczą rolę w państwie, gospodarka miała charakter planowy, kierowany centralistycznie (na wzór ZSRR); pierwszym prezydentem został W. Pieck, a premierem O. Grotewohl; 1949 NRD przystąpiła do RWPG, 1950 zawarła układ z Polską (tzw. Zgorzelecki), w którym uznała granicę na Odrze i Nysie za ostateczną; 1953 likwidacja sektora prywatnego, kolektywizacja wsi, organiczanie roli samorządów doprowadziły do zamieszek społ. (tzw. powstanie czerwcowe); 1956 NRD została przyjęta do Układu W-wskiego; destalinizacja miała na terenie NRD b. ograniczony charakter, co doprowadziło po śmierci W. Piecka (1960) i objęciu kierownictwa przez W. Ulbrichta do wzrostu niezadowolenia społecznego, wyrażanego m.in. nasileniem masowych ucieczek na Zachód (1949-61 wyjechało 2,3 mln osób); 12 VIII 1961 NRD zamknęła granicę z RFN i rozpoczęła budowę muru berlińskiego, izolującego Berlin Zach. i stanowiącego symbol powojennego podziału Europy; 1968 jednostki armii NRD wzięły udział w interwencji w Czechosłowacji; pod koniec lat 60. podjęto rozmowy z RFN zakończone układem podpisanym 1970 (wszedł w życie 1973) normalizującym stosunki obu państw (także z Berlinem Zach., nie traktowanym jako część RFN); wiązało się to z objęciem funkcji I sekretarza SED przez E. Honeckera; 1973 NRD i RFN zostały przyjęte do ONZ; 1975 NRD podpisała Akt Końcowy KBWE; poziom życia w NRD był stosunkowo wysoki, najwyższy z krajów tzw. demokracji ludowej; rónież jednak ucisk polityczny, dogmatyzm, ograniczanie praw obywatelskich miało tu najwyższy wymiar; kraj był przez całe lata hermetycznie izolowany, obywatelom nie wolno było wyjeżdżać na Zachód, jedynie sport wyczynowy stwarzał możliwość wyjazdu zagranicznego; 1989 na fali "pieriestrojki" i przemian w krajach Europy Wsch. przez kraj przeszła fala masowych demonstracji, zawiązały się partie opozycyjne (SPD, Nowe Forum, Demokratyczny Przełom i in.), 18 X chorujący od dawna E. Honecker został odwołany z funkcji I sekretarza SED, 9 XI obalono mur berliński, 8 XII rozpoczęła się konferencja Okrągłego Stołu z udziałem 14 partii, podczas której nowy premier H. Modrow zgłosił propozycję utworzenia wspólnoty traktatowej z RFN; 31 VIII 1990 podpisano w Berlinie traktat zjednoczeniowy; 3 X 1990 NRD przestała istnieć, przystępując do RFN; patrz też Niemcy (historia) i Republika Federalna Niemiec (zwł. po 1990).
- Niemiecka Republika Demokratyczna, (NRD)
- Niemiecka Republika Demokratyczna, (NRD)
- NRD, Niemiecka Republika Demokratyczna.(...)