LUDNOŚĆ. Skład etniczny: 90,5% Słoweńców, 2,9% Chorwatów, 2,2% Serbów, 0,7% Bośniaków, 0,5% Węgrów, nadto Włosi, Albańczycy, Macedończycy; gęstość zaludnienia 98 osób/km2; w miastach 49% ludności; przeciętna dł. życia: mężczyźni - 69 lat, kobiety - 77 lat; wyznania: 90% katolików, nadto muzułmanie, prawosławni, protestanci.
USTRÓJ. Republika; na podstawie konstytucji z 1991 (modyfikowanej 1997) głową państwa prezydent powoływany w wyborach bezpośrednich na 5 lat; parlament jednoizbowy (Zgromadzenie Narodowe), 90 czł. (40 pochodzących z wyborów bezpośrednich, 50 powołanych przez Republikańską Komisję Wyborczą, w tym 2 przedstawicieli mniejszości włoskiej i węgierskiej), kadencja 4-letnia; organem doradczym Rada Narodowa, 40 czł. (w tym 22 pochodzących z wyborów bezpośrednich oraz 18 przedstawicieli grup zawodowych i społecznych); kadencja 5-letnia; władza wykonawcza w rękach rządu, premiera mianuje prezydent na wniosek parlamentu; pod względem adm. kraj podzielony jest na 62 dystrykty.
WARUNKI NATURALNE. Ukształtowanie pow. górzyste, z wyjątkiem nizinnego pasa nadmorskiego; wzdłuż granicy z Włochami rozciąga się pasmo Alp Julijskich, z najw. szczytem kraju, Triglavem (2863 m), przy granicy z Austrią pasmo Karawanki (Grintavec, 2558 m), na płd. pogranicze G. Dynarskich, na płd.-zach. rozległy wapienny płaskowyż Kras, z unikatowymi – pod względem skali – zjawiskami krasowymi (podziemne jeziora, rzeki, jaskinie – m.in. słynna jaskinia Postojna). Klimat umiarkowany, ciepły, w głębi kraju o cechach kontynentalnych, na wybrzeżu śródziemnomorski; średnia temp. stycznia w Lublanie -1C, lipca 20,5C; średni roczny opad 1200 mm, w Alpach powyżej 2000 mm; gł. rzeki Sawa, Drawa (dopływy Dunaju) oraz Socza; w Alpach liczne jeziora polodowcowe, najw. Bled z efektowną rezydencją rządową na wysepce; lasy zajmują 50,3% pow. kraju, w niższych partiach gór i na wyżynach przeważają bukowe i bukowo-jodłowe, na nizinach ostrokrzew i dąb karłowaty; liczne parki nar. i rezerwaty przyrody, m.in. Jeziora Triglavskie, Bohinj, Logarska Dolina.
GOSPODARKA. Najwyżej rozwinięty gospodarczo kraj z republik b. Jugosławii; już 1990 produkt nar. brutto na 1 mieszk. wynosił ok. 9 tys. dol. rocznie; rozwinięte hutnictwo żelaza i metali nieżelaznych, przem. metalurgiczny, maszynowy, samochodowy, chem., celulozowo-papierniczy, włókienniczy, elektrotechn., meblarski, famaceutyczny, obuwniczy, spoż. (zwł. winiarski); wydobycie węgla brunatnego, rud ołowiu, cynku, antymonu i rtęci (Idrija); niewielkie zasoby ropy naft. i gazu ziemnego; uprawa pszenicy, żyta, kukurydzy, ziemniaków, buraków cukrowych, chmielu, winorośli, warzyw, drzew owocowych (zwł. jabłoni i brzoskwini); hodowla bydła, trzody chlewnej i owiec; znaczące wpływy z turystyki (ok. 1 mld dol. rocznie) szczególnie z Austrii, Niemiec i W. Brytanii; gęsta sieć hoteli i pensjonatów, także ośr. sportów zimowych; do znanych msc. turystyczno-wypoczynkowych należą m.in. Slatina, Laško, Portoroż, Rimske Toplice, Postojna, Bled, Planica; najw. instytucją naukową Akad. Nauk w Lublanie, zał. 1921, nadto 15 inst. nauk.-badawczych, dwa uniw. (w Lublanie, zał. 1919 i w Mariborze); b. wysokie nakłady na naukę i oświatę (12,8% PKB); gęsta sieć dróg kołowych, międzynar. port lotniczy w Lublanie; gł. port morski – Koper; gospodarka wolnorynkowa, zaawansowane procesy prywatyzacyjne, eksport przeorientowany z b. republik jugosłowiańskich na kraje UE.
HISTORIA. W starożytności terytorium ob. S. wchodziło w skład rzym. prowincji Noricum i Dalmacja; VI–VII w. zasiedlone przez Słowian zw. Karantanami lub Korutanami, którzy w VIII i IX w. uformowali kilka księstw, wkrótce uzależnionych od silniejszych sąsiadów; poczynając od X w. na terytoriach S. ścierały się silne wpływy niem. i czeskie; wiek XIII i XIV przyniósł podporządkowanie poszczególnych księstw Habsburgom, którzy panowali tu do 1918; na przełomie XVIII i XIX w. ożywienie gosp., co wpłynęło na rozwój świadomości nar. Słoweńców oraz upowszechnienie się idei zjednoczenia płd. Słowian (twórczość m.in. I. Cankara); 1918 S. stała się współzał. powstającego królestwa Serbów, Chorwatów i Słoweńców (od 1929 Jugosławii); 1941–45 terytorium S. okupowane przez Włochy, III Rzeszę i Węgry; po wojnie S. została jedną z republik związkowych Jugosławii; 1989 w półoficjalnym referendum Słoweńcy opowiedzieli się za niepodległością kraju, 1990 wybory wygrała koalicja partii prawicowych i centrowych, VI 1991 S. wystąpiła z federacji jugosłowiańskiej, następstwem czego była krótkotrwała wojna z siłami federalnymi (zdominowanymi przez Serbów), wypartymi po 10 dniach na teren Chorwacji; 7 X 1991 podpisano porozumienie pokojowe, S. formalnie ogłosiła niepodległość; w latach 90. rządy gł. w rękach koalicji centro-lewicowej (z udziałem chadecji, ale bez postkomunistów); 1990-2002 prezydentem Milan Kučan, następnie Janez Drnovšek (wcześniej wieloletni premier); w ciągu ostatniej dekady XX w. S. stała się najbogatszym krajem Europy Środk.-Wschodniej; III 2004 przyjęta do NATO (wcześniej uczestniczyła w programie Partnerstwo dla Pokoju; w 1999, w czasie bombardowań Kosowa i Serbii, udostępniła swoją przestrzeń powietrzną siłom sojuszu); V 2004 stała się członkiem UE; jako pierwszy kraj środkowoeuropejski wypełniła kryteria konwergencji i wprowadziła euro w I 2007; XI 2007 prezydentem wybrany zostaje popierany przez lewicę Danilo Türk; I 2008 jako pierwszy z przyjętych do UE w 2004 krajów obejmuje półroczne przewodnictwo w Unii (przewidziała w budżecie na ten cel 62 mln euro, głównie na pensje dla urzędników, gdyż sprawami przewodnictwa będzie zajmować się ponad 2 tys. osób, czyli 10% całej słoweńskiej służby cywilnej); IX 2008 wybory parlamentarne wygrywa opozycyjna Partia Socjaldemokratyczna; państwo czł. ONZ (od 1992), Banku Światowego, IMF/MFW, WTO, ISE, UE.
JUGOSŁAWIA, CAPORETTO, DRAWA, DRNOVSZEK, TRIEST, CEFTA, JUGOSŁOWIAŃSKA SZTUKA, POHORJE, SERBSKOCHORWACKI JĘZYK, KARYNTIA