zawodowe organizacje rzemieślnicze w średniowiecznych miastach europejskich; powstały w zach. Europie w X-XII w.; istnieją (z ograniczonymi funkcjami) w wielu krajach do dziś; miały na celu ochronę interesów swoich członków, organizowały także proces kształcenia ( cechowe wychowanie), życie religijne, kulturalne, pomoc socjalną; zawiązywały często z własnych członków jednostki samoobrony na wypadek wojny; posiadały strukturę hierarchiczną, dwupoziomową: pełnoprawnymi członkami byli właściciele warsztatów (mistrzowie); do c. należeli również czeladnicy zwani towarzyszami, rekrutujący się z uczniów, którzy odbyli już proces szkolenia; interesy tych grup były sprzeczne, mistrzowie utrudniali zarówno proces nabycia praw czeladniczych, jak i usamodzielnienia się czeladników, stosując np. wysokie opłaty wstępne; czeladnicy buntowali się przeciw mistrzom, przeprowadzali strajki, zawiązywali własne bractwa, niekiedy tworzyli organizacje rzemiosła pozacechowego (tzw. szturarze). W Polsce pierwsze organizacje cechowe powstały w XIII w.; ich procesy rozwojowe przebiegały podobnie jak w całej Europie; w wewnętrznych konfliktach cechowych stroną popierającą szturarzy była często szlachta, zainteresowana niższymi cenami wyrobów. Przeszkodą w rozwoju cechów były skostniałe przepisy i statuty, zreformowane dopiero w okresie oświecenia (w Polsce - przez Komisję Dobrego Porządku). Rozwój przemysłu w XIX w. zmniejszył znaczenie cechów, a także w naturalny sposób ograniczył ich monopol; uległy one przekształceniu w stowarzyszenia drobnych wytwórców produktów wymagających nakładu pracy ręcznej (rękodzieło); współcześnie c. zawiązały w wielu krajach tzw. izby rzemieślnicze (np. w RFN przynależność rzemieślnika do c. zrzeszonych w Izbie Rzemieślniczej ma charakter obligatoryjny), prowadzą edukację, posiadają banki udzielające kredytów, stanowią składnik życia gosp.; w Polsce ustawa z 1989 uznaje cechy za organizacje samorządu rzemieślniczego; przynależność do nich jest dobrowolna, tak samo przynależność do Izby Rzemieślniczej.
POSPÓLSTWO, SIGNORIA, CECHOWE WYCHOWANIE, HANDEL, SAMORZĄD GOSPODARCZY, SERWITORIAT, ŚLUSARSTWO
- cechy, organizacje skupiające...
- cechy płciowe, charakterystyczne cechy...
- cecha dominująca, cecha uwarunkowana dominacją...