sposób i środki oddziaływania człowieka na przyrodę i związane z tym oddziaływaniem ukształtowanie człowieka; w teorii marksowskiej - techniczna strona produkcji wyrażająca stosunek człowieka do otaczającej go przyrody, której elementy przekształca w procesie produkcji, zdobywając przy tym doświadczenie, pozytywne nawyki i coraz większą wiedzę, która umożliwia udoskonalanie przedmiotów i środków pracy (narzędzi); zdaniem Marksa, na podstawie znajomości metod i środków pracy można określić ogólny rozwój danego społeczeństwa; ludzie zmieniając i doskonaląc narzędzia i metody pracy, przy pomocy których zmieniają przyrodę, zmieniają się sami; stąd wniosek Marksa, że materialną podstawą historii ludzkości jest rozwój jego sił wytwórczych.
- siły wytwórcze, ludzie wraz ze środkami...
- NADBUDOWA, jeden z najważniejszych...
- KALECKI, Michał (1899-1970)