położone w płn.-środk. części kraju na obszarze Pojezierzy Południowobałtyckich (Chełmińsko-Dobrzyńskiego, Kujawskiego, Krajeńskiego, części Wielkopolskiego, Pradoliny Toruńsko-Eberswaldzkiej, Borów Tucholskich, Doliny Dolnej Wisły, Równiny Inowrocławskiej i Wysoczyzny Świeckiej), w dorzeczu Wisły i Odry; pow. 17,970 km2; 2,1 mln mieszk. (1999); zaludnienie poniżej średniej krajowej 117 osób/km2; miasta zamieszkuje 62,1% ludności, najw. to Bydgoszcz, Toruń, Włocławek, Grudziądz, Inowrocław, Świecie, Nakło; utworzone 1 I 1999 z województw: włocławskiego, części bydgoskiego i toruńskiego, w kształcie zbliżonym do dawnego woj. bydgoskiego (istniejącego do 1975); pod względem adm. dzieli się na 19 powiatów ziemskich (aleksandrowski, brodnicki, bydgoski, chełmiński, golubsko-dobrzyński, grudziądzki, inowrocławski, lipnowski, mogileński, nakielski, radziejowski, rypiński, sępoleński, świecki, toruński, tucholski, wąbrzeski, włocławski, żniński), 4 miasta na prawach powiatów grodzkich (Bydgoszcz, Grudziądz, Toruń, Włocławek), 144 gminy; siedzibą wojewody Bydgoszcz, sejmiku samorządowego - Toruń. Ukształtowanie pow. nizinne, z pasmami wzgórz morenowych (wys. do 206 m) i równin sandrowych; gęsta sieć rzeczna, gł. rz. Wisła z dopływami (Drwęcą, Brdą i Wdą) oraz Noteć (dopływ Warty), połączona Kanałem Bydgoskim z Brdą; ok. 1000 jezior, najw. Gopło (21,8 km2), Pakoskie, Głuszyńskie; na Wiśle, wielki sztuczny zbiornik wodny Jez. Włocławskie (70,4 km2); wody mocno zanieczyszczone, zaledwie 61% oczyszczanych ścieków komunalnych i przemysłowych (w kraju 81,7%); lasy zajmują 22,3% pow. (średnia krajowa 28,4%), na Kujawach i Ziemi Chełmińskiej niemal całkowicie wyparte przez uprawy; w płn. części województwa drugi pod względem obszaru (po Puszczy Białowieskiej) zwarty kompleks leśny Bory Tucholskie (park nar.), nadto Puszcza Bydgoska; 7 parków krajobrazowych, 64 rezerwaty przyrody; w lasach dominuje drzewostan iglasty; klimat o charakterze przejściowym między chłodniejszym i wilgotnym w Polsce płn., a cieplejszym i suchszym w Polsce środk.; średni roczny opad 450 - 580 mm; średnie roczne temp. 7 - 7,5C. W części środk. i płd. krajobraz mocno zdewastowany wskutek koncentracji przemysłu i urbanizacji; przem. gł. chemiczny, zwł. gumowy, tworzyw sztucznych ("Elana" w Toruniu) i nawozów (Zakłady Azotowe we Włocławku), farb i lakierów, włókien chem., kwasu siarkowego i sody; nadto papierniczy (Świecie), drzewny, elektrotechn. (Netia-Telcom, fabryka kabli w Bydgoszczy), maszynowy, spożywczy (mięsny, cukrowniczy, tłuszczowy, owocowo-warzywny), lekki, ceramiki szlachetnej (Włocławek), cementowy, mat. budowlanych; w wyniku restrukturyzacji po 1990 upadło kilka większych fabryk, m.in. zakłady rowerowe Romet w Bydgoszczy. Do gł. bogactw mineralnych należy sól kamienna (40% krajowej produkcji), wapienie, gliny, piaski i żwiry eksploatowane jako mat. budowlane oraz wody solankowe o właściwościach leczniczych (Ciechocinek). Dobrze rozwinięte rolnictwo, zwł. na urodzajnych ziemiach Kujaw i Doliny Wisły; użytki rolne stanowią 64,6% pow. woj., w tym 56,2% grunty orne; przeciętna wielkość gospodarstwa 10,5 ha (przy średniej krajowej 7 ha); uprawa pszenicy, żyta, jęczmienia, buraków cukrowych, ziemniaków; wysoka kultura rolna, wysokie zbiory; rozwinięta hodowla trzody chlewnej (2. miejsce w kraju - 169 sztuk na 100 ha) i koni. Dobra sieć komunikacji kolejowej i drogowej, jedna z najlepszych w kraju sieć dróg wodnych (w Bydgoszczy duży port rzeczny). Centrum nauk. i kult. znajduje się w Bydgoszczy i Toruniu; 8 wyższych uczelni, najw. Uniw. im. M.Kopernika w Toruniu (ok. 25 tys. studentów), w Bydgoszczy akademie: Techn.-Roln., Pedagogiczna, Medyczna, Muzyczna. Spore walory turystyczne, m.in. uzdrowiska w Ciechocinku, Inowrocławiu i Wieńcu Zdroju; liczne ośr. wczasowe na Pojezierzu Brodnickim, w dolinie Drwęcy oraz na obrzeżu Borów Tucholskich, szlaki kajakowe Brdy i Wdy; wielki kompleks zabytkowy starego miasta w Toruniu (wpisany na listę UNESCO), miejscowości związane z dziejami polskiej państwowości (Kruszwica, Biskupin, Chełmno, Mogilno), cenne budowle, m.in. zamki w Golubiu Dobrzyniu, Świeciu, Brodnicy, zespół klasztorny w Koronowie, Kalwaria Pakoska, katedra gotycka we Włocławku.
- BYDGOSKIE WOJEWÓDZTWO, województwo w środkowej...
- MAZOWIECKIE WOJEWÓDZTWO, położone w środk.-wsch.(...)
- BRZEŚĆ, miasto na , nad ujściem...