Seldżukidzi
średniowieczna turecka dyn. sułtanów muzułmańskich, panujących na dużych obszarach Bliskiego i Środk. Wschodu; nazwa od założyciela, Seldżuka (zmarł ok. 1010), przywódcy plemienia Oguzów; XI-XII w. imperium S. obejmowało tereny Syrii, Palestyny, Mezopotamii oraz część Azji Mniejszej i Persji; początkowo podporządkowani perskim Samanidom, następnie tur. Ghaznawidom; usamodzielnili się w XI w.; następnie opanowali obszar od M. Kaspijskiego do Zat. Perskiej (stol. swego państwa ustanowili w Isfahanie); 1055 wnuk Seldżuka Togruł-beg przyjął w Bagdadzie (z rąk kalifa) tytuł sułtana; następni sułtani: Alp Arsłan (1063-72) i Malik Szah (1072-92) na krótko podporządkowali sobie Azję Mniejszą, Palestynę i Syrię (do czasu krucjat chrześc., z których pierwszą wywołało zajęcie Jerozolimy przez S.) oraz karachanidzką Transoksanię; panowaniu sunnickich sułtanów S. towarzyszyły konflikty z fanatycznymi wyznawcami islamu szyickiego (nizaryci) oraz krwawe rozprawy z przeciwnikami (m.in. zabójstwo Malik Szaha); S. pozostawali pod wpływem kultury perskiej; kultywowali islam sunnicki (madrasa). Tzw. dyn. Wielkich S. perskich wygasła na Sandżarze (1118-57), a jej boczne linie panowały w Azji Mniejszej (sułtanat konijski), Syrii (do 1117), Kermanie (do 1186), Iraku i Zach. Persji (do 1194).
- TURECKA SZTUKA, najstarsze przejawy działalności...