(nauk. 1)
od średniowiecza stow. uczonych i artystów, powołane dla rozwoju nauki, umiejętności i sztuk oraz prowadzenia badań naukowych i kształcenia młodzieży; w XV w. było w Europie ok. 500 a., m.in. Accademia Pontaniana w Neapolu, A. Platonica we Florencji, Lionardi Vincia A. w Mediolanie; pierwsza a. w Europie środk. - Sodalitas Litteraria Vistulana powstała ok. 1489 w Krakowie; w XVII w. nowe a. przybierały charakter nauk. instytucji publicznych, jak A. Francuska (zał. 1635 w Paryżu), Royal Society (1660 w Londynie), A. Nauk w Berlinie (1700); w Polsce pierwszą a. o takim charakterze było zał. 1800 Tow. Przyjaciół Nauk w Warszawie, potem A. Umiejętności w Krakowie (1872), przekształcona 1919 w Pol. A. Umiejętności a następnie w Pol. A. Nauk (PAN); obecnie ten typ a. przekształcił się w wielu krajach w towarzystwo naukowe o randze najwyższej instytucji nauk. Kraju.