najstarsze zabytki pochodzące z terenów Mongolii są dziełem przedmongolskich mieszkańców stepu: rysunki naskalne z ok. X w. p.n.e. (Uwer-Changaj, środk. Mongolia) przedstawiające człowieka ze zwierzętami, m.in. zaprzęg z czwórką koni, cmentarzyska z epoki Hunów (Noin-Uła, I w. p.n.e. - I w. n.e.), kamienie nagrobne i ślady osiedli pozostawione przez ludy tureckie; z początków państwa mongolskiego nie zachowały się żadne budowle, domem bowiem była, z racji koczowniczego trybu życia, składana i przenośna jurta; pierwszym trwałym obiektem był pałac Tymen-Amgałan ("Pałac Całego Świata"), wzniesiony 1234 przez Ögödej-chana (następcę Czyngis-chana) w dawnej stol. państwa mongolskiego - Karakorum, a zbudowany przez rzemieślników z podbitych krajów, gł. z Chin. Była to rezydencja z wielkimi kolumnowymi salami, barwnymi polichromiami, srebrnym drzewem przed wejściem (dziełem mistrza Wilhelma z Paryża) i czterema srebrnymi lwami-fontannami pod nim; wygląd pałacu znany jest z opisów. 1380 Karakorum zniszczyły wojska chińskie; zachowały się tylko ślady fundamentów i rzeźby kamiennych żółwi. Rozwój sztuki i architektury następuje od XVI w. w związku z przeniknięciem z Tybetu lamaizmu; powstają liczne klasztory, pałace, wokół klasztorów stałe osiedla. W architekturze i zdobnictwie współistniały trzy style: mongolski, tybetański i chiński. Styl mongolski, wywodzący się z tradycyjnej jurty, charakteryzowało użycie w konstrukcji drewna w taki sposób, aby umożliwić łatwy demontaż; budowle były okrągłe, kwadratowe lub wieloboczne, dachy miały kryte wojłokiem (zimą) lub brezentową tkaniną (latem) - np. nie istniejąca już świątynia w klasztorze Da-Churee (1654) kwadratowa w rzucie, mieszcząca 2500 osób. W stylu tybetańskim podstawowym budulcem był kamień; świątynie lub pałace o 2-3 kondygnacjach posiadały masywne, skośnie spiętrzone ściany, z rzadko rozstawionymi smukłymi oknami, szerokie gzymsy, dachy o niewielkim nachyleniu, malowane na czerwono wejścia wyróżniające się na tle białych ścian - np. pałac Lawran w zespole klasztornym Erdeni-Dzu z XVIII w., świątynia Czułun-Dacan ("Kamienna Świątynia") z 1733 w klasztorze Mańczuszri-Chijd k. Ułan Bator. W stylu chińskim założenia klasztorne i pałacowe składały się z szeregu świątyń i pawilonów usytuowanych symetrycznie na gł. osi, a także z wielkich bram; budowle były wznoszone z cegły, dachy kryto glazurowaną ceramiką, detale wzorowano na architekturze chiń. - np. klasztor-mauzoleum Undur-Gegena w Amurbajasgalant (1727-36); Nogon-Orgo ("Zielony Pałac") w Ułan Bator, rezydencja Bogdo-Gegena. Powstawały też swoistego rodzaju skrzyżowania stylowe, np. tybetańsko-chińska świątynia Megdid-Żarnaj-Seg czy mongolsko-chińska świątynia "Trzech Suburganów" w klasztorze Gandan w Ułan Bator. Jednym z najpiękniejszych zespołów jest klasztor Erdeni-Dzu zbudowany w końcu XVI w. na miejscu pierwszej stolicy, Karakorum; w 1792 były w nim 62 świątynie i 500 budynków; otoczony jest wysokimi białymi murami, z których wyrasta 108 suburganów (mongolska odmiana indyjskiej stupy). Na wysokim poziomie stało zdobnictwo, elementy zdobnicze pełniły także rolę rytualno-symboliczną, np. stylizowane, spiczaste zwieńczenia szczytów budynków wykonane ze złoconej miedzi zawierały drukowane modlitwy, znak zwycięstwa w formie nadzianego na maszt cylindra ozdobionego kolorowymi tkaninami, cylindryczne kołowrotki z modlitwami (tzw. churd), rzeźby lwów stojących parami po obu stronach wejść; także w jurtach i domach mieszkalnych słupy oraz drzwi były zazwyczaj bogato malowane lub rzeźbione, ozdobione ornamentami, a konstrukcję dachu malowano od zewnątrz w kolorze czerwonym. Od XVI w. pod wpływem lamaizmu nastąpił rozwój malarstwa (freski, malowidła na zwojach) i rzeźby (odlewy w brązie bóstw buddyjskich). Od dawna były znane w sz.m. zasady kompozycji oraz wzajemnych proporcji - ujmowano je w specjalne traktaty, np. traktat Iszbałzira (1704-88) o proporcjach ciała ludzkiego, przy założeniu jednostki wymiarowej równej grubości palca, lub traktat Agwaan-Cerena (1785-1849) - o zasadach budowy świątyń. Nowoczesna architektura pojawiła się w Mongolii po 1945, gł. w Ułan Bator; wyróżnić można obiekty nawiązujące do form klasycznych (gmach uniwersytetu, Akademia Nauk, Biblioteka Publiczna - wszystkie w Ułan Bator) oraz budynki, w których widoczne są próby połączenia współcz. tendencji architektury światowej z tradycjami mongolskiej jurty (Pawilon Pamiątek i Muzeum Rewolucji w Ułan Bator, dworzec kolejowy w Darchan), w sztukach plast. po 1940 dominował realizm socjalistyczny, współcześnie rozwija się malarstwo pejzażowe, rodzajowe i portretowe, grafika, ornamentyka i rzeźba (malarze - O. Cewegdżaw, Ü. Jadamsüren, D. Damdinsüren; rzeźbiarze - S. Czojmboł, N. Dżamba), sztuka ludowa (wyroby ze skóry, metalu, drewna, hafty, tkaniny ozdobne).
TAGORE, MONGOLISTYKA
- NEREDICA, wzgórze w pobliżu...
- NACAGDORDŻ, Daszdordżijn (1906-37)...
- SAMANIDZI, dynastia rządząca...