grupa poetów ( T. Peiper, J. Przyboś, J. Brzękowski, J. Kurek, A. Ważyk) skupionych wokół Peipera i redagowanej przez niego "Zwrotnicy" (II seria 1926-27). Łączył ich wspólny, choć ewoluujący program poetycki. Jego głównym założeniem było stwierdzenie, iż poezja musi przystawać do współcz. świata szybko rozwijającej się cywilizacji (prezentyzm a. k.), zwł. takich jej cech, jak urbanizm, wielkomiejskość, technicyzm. Znakami cywilizacji stały się dla tej grupy: miasto, masa, maszyna (Peiperowska formuła 3M), a przejawem chęć nadążania za tempem rozwoju świata - zasada ekonomiczności środków wyrazu, prowadząca m.in. do częstego stosowania wypowiedzi eliptycznych. Wychodząc z założenia, że zasadniczą cechą ludzkiej rzeczywistości jest porządek (w opozycji do żywiołowości przyrody), a. k. sformułowała zasadę organizacji i rygoru. Zgodnie z nią pojmowała tworzenie jako pracę, świadome konstruowanie dzieła. Przeciwstawiała się więc romantycznemu i modernistycznemu kultowi natchnienia, wylewności uczuć. Tworzenie to w jej rozumieniu proces intelektualny. Zdaniem poetów a. k. istotą poezji jest nienazywanie uczuć wprost (Przyboś: "Proza nazywa, poezja pseudonimuje"). Zastępują więc wyznanie ekwiwalentyzacją uczuć, tzn. znajdowaniem dla emocji odpowiedników poet. Jednym z najważniejszych założeń a. k. było uznanie autonomiczności działań poet., co oznacza, że poezja nie daje się sprowadzić do układów świata zewn. - kreuje własny świat (kreacjonizm). Tworzywem poezji jest język - na wydobywaniu zeń wszystkich potencjalnych możliwości skupiła się uwaga poetów a. k. Poszukując nowego języka, za najważniejsze zadanie uznali rozbicie zużytych, zbanalizowanych środków wyrazu. W ich miejsce wprowadzili nowe: "tworzenie pięknych zdań" (tzn. budowanie opartych na skojarzeniach, niezwykłych, oryginalnych połączeń wyrazów) oraz nową metaforę, kojarzącą pojęcia odległe, nie mającą odpowiedników w realnym świecie. Nowym typem kompozycji wiersza miał być układ rozkwitania, polegający na przechodzeniu od obrazów najprostszych do najbardziej skomplikowanych, przy czym każdy następny był wzbogaceniem poprzedniego. A. k. posługiwała się rymem niedokładnym i odległym oraz rytmem eksponującym zamierzone treści przez odpowiednie uporządkowanie wyrazów. Choć była zjawiskiem krótkotrwałym, wywarła znaczący wpływ na poezję współcz.
- AWANGARDA KRAKOWSKA, grupa poetów i krytyków...
- Awangarda Krakowska, ugrupowanie poetów skupionych...
- awangarda, (franc. l’avant-garde...