cykl poetycki A. Mickiewicza, powst. w l. 1819-21, opubl. w Wilnie w 1822 r. Stanowił gł. część I t. Poezji. Przedmowa O poezji romantycznej zawierała program nowego pokolenia pisarzy. Mickiewicz twierdził, że literatura o tyle jest ciekawa, o ile jest narodowa - wiedzieli o tym staroż. Grecy, zapomnieli Rzymianie. Zalecał odwoływanie się do poezji ludu - w niej najpełniej odbija się specyfika narodu. Za interesującą uznał kulturę średniowiecza z jego "duchem rycerskim", uniesieniami rel. i tajemniczością. Po przedmowie następował dedykacyjny wiersz Pierwiosnek, a po nim romanse i ballady, z których Romantyczność miała charakter programu, a pozostałe były jego realizacją. Romanse to w większości sentymentalne wiersze o nieszczęśliwej miłości. O nowatorstwie cyklu zadecydowały ballady - utwory o różnej wartości artystycznej (od znakomitych Lilii do słabej Rybki), różnorodne nastrojowo (humorystyczna Pani Twardowska, dramatyczne Lilie). Wprowadziły one do lit. pol. nową rzeczywistość, w której wzajemnie przenikały się światy realny i fantastyczny, a konkretna przestrzeń uzyskiwała perspektywę metafizyczną. Świat B. i r. pełen jest tajemnic, które przekraczają granice ludzkiego rozumienia. Autonomicznym bytem jest natura, z rzadka odsłaniająca swoje sekrety. Stosunkowo nieliczne opisy przyrody zostały tak mocno nacechowane semantycznie, że stworzyły wzorzec tajemniczej romant. scenerii. Nastrój tworzy także obecna w balladach historia - legendarna, nie podręcznikowa. Szczególną rolę wyznaczył Mickiewicz ludowi - uznał go za autorytet moralny i światopoglądowy (bliski naturze, częściej niż inni odkrywa jej tajemnice), za strażnika historii. Odwoływał się do jego kultury, ale nie w sposób dosłowny (podtytuły "z pieśni gminnej" mają charakter konwencjonalny). Folklor traktował jako źródło inspiracji artyst. B. i r. są utworem przełomowym w lit. pol.: stworzyły nową rzeczywistość poet., podważyły dotychczasowy sposób poznawania świata, przeciwstawiły klasycyzmowi typ lit. narod., opartej na folklorze, przemówiły innym od dotychczasowego językiem poet. Wzbudziły entuzjazm czytelników, wywołały falę naśladownictw - ballada stała się sztandarowym gat. młodej lit. Wielokrotnie wznawiane, tłum. m.in. na niem., ros., czes. Rok ich wydania uznano za początek romantyzmu pol.
wiersz W. Broniewskiego z tomu Drzewo rozpaczające (1945), w którym dla oddania grozy okupacyjnej autor posługuje się zwrotem z Mickiewiczowskiej ballady. Wymiar okrucieństwa przekracza możliwość rozumowego poznawania przyczyn, poeta apeluje więc do uczuciowej strony natury, bo można tylko próbować odczuć to, co się dzieje. Tragizm niewinnych ofiar wojny oddają połączone ze sobą dwa motywy wyobrażeniowe: realistyczny obraz brudnej trzynastoletniej Ryfki, której rodzice zginęli, zdanej na łaskę i jałmużnę przypadkowych przechodniów; symbol. zestawienie żyd. dziecka z Jezusem przed hitlerowskimi karabinami: "Słuchaj, Jezu, słuchaj, Ryfka, sie Juden, / za koronę cierniową, za te włosy rude, / za to, żeście nadzy, za to, żeśmy winni, / obojeście umrzeć powinni". Śmierć dziewczynki odniesiona do cierpienia i śmierci Jezusa nabiera symbol. charakteru. Przywołany w zakończeniu, już po egzekucji, wers romantycznej ballady: "Słuchaj, dzieweczko!... Ona nie słucha...", zestawia dwa dramaty, przeżyć jednostki i zbiorowości narażonej w latach wojny w każdej chwili na przypadkową śmierć.