(1945)
dramat J. Szaniawskiego, podsumowanie rozmyślań autora o teatrze, głos w dyskusji o realizmie. Kompozycja 3-aktowej sztuki została podporządkowana konfrontacji 2 koncepcji teatru. I akt (czas akcji: 1938 r.) przedstawia "Małe Zwierciadło" (prototyp: "Reduta" J. Osterwy) - teatr realist., realizujący wyraźnie określony program: przestrzeganie zasady prawdopodobieństwa (prawdziwości), unikanie podtekstów, ostateczne rozstrzyganie dylematów zgodnie z życiową praktyką. O przestrzeganie programu dba Dyrektor (sam się określa mianem "fotografa rzeczywistości") - odrzuca, jako sprzeczne z profilem teatru, sztuki Chłopca z deszczu (poetyckie obrazy dziewczyny przechodzącej przez scenę z gałęzią kwitnącej jabłoni w ręku i dzieci idących gdzieś w dal z dziwną tęsknotą w oczach) oraz Autora (ginące w jednej chwili miasto). Akt II tworzą 2 jednoaktówki, ilustrujące program "Małego Zwierciadła" (Matka i Powódź - napisane przed wojną i włączone do D. t.). Akcja III aktu rozgrywa się tuż po końcu II wojny światowej, która dowiodła absurdalności kryterium prawdopodobieństwa (runęło miasto, a dzieci poszły na śmierć). W ruinach warszawskiego budynku Dyrektor przeniesie się do "Teatru Snów", którego Dyrektor (oznaczony cyfrą II) pokaże mu nie mające zakończenia kontynuacje Matki i Powodzi. W tym teatrze rozgrywają się dramaty sumień, trudne problemy nie znajdują uproszczonych, jednoznacznych rozwiązań. Z rozmowy obu dyrektorów wyłania się wizja teatru ujawniającego egzystencjalne niepokoje, posługującego się metaforą. Nie może on istnieć bez "Małego Zwierciadła", a ono bez "Teatru Snów" jest niepełne, fałszuje rzeczywistość. Dopiero razem tworzą wartość, nazwaną przez W. Natansona "teatrem integralnego realizmu". Sukces D. t. na premierze w 1946 r. stał się początkiem polemiki w pismach lit., zwł. w "Kuźnicy" i "Odrodzeniu". Sformułowany przez "Kuźnicę" zarzut propagowania irracjonalizmu zadecydował o zawieszeniu na kilka lat inscenizacji dramatów Szaniawskiego.
- MChAT, Moskiewski Teatr Artystyczny, powstały w1898 r., wMoskwie...
- POLSKA. TEATR. PO WOJNIE, 1946-49 centrum odradzającego...
- TEATR, (kult. 1)