(1868)
wiersz C. Norwida, napisany na wieść o wyrzuceniu przez Rosjan z okien pałacu Zamoyskich w Warszawie fortepianu, na którym grywał Szopen (odwet za zamach na namiestnika carskiego, F. Berga). Wielość "rozmówców" oraz polemizujące ze sobą motta nadają utworowi charakter dyskursu - odwołania się do sokratejsko-platońskiej tradycji rozmowy jako metody dochodzenia do prawdy. Temat dyskursu (sztuka) określają motta. Wiersz został precyzyjnie skonstruowany. Składa się z 3 części: pierwsza obejmuje strofy I-VI, druga - VII, trzecia - VIII-X. Z punktu widzenia tematu najważniejsza jest część druga - w niej Norwid wypowiada swój sąd o sztuce. Pierwsza część - wprowadzająca - mówi o genialnym artyście i doskonałej sztuce; trzecia część na przykładzie warszawskich wydarzeń rozwija myśl wyrażoną w części drugiej. Części pierwsza i trzecia są powiązane osobą adresata, fabularnością oraz powtórzeniem zwrotki. Postać kompozytora i jego ostatnie dni zostają w wierszu zmitologizowane: Szopen ukazany jako idealna rzeźba (zgodnie ze staroż. myśleniem - dzieło najdoskonalszej sztuki), porównany do Orfeusza, ostatnie dni są uwydatnieniem, nie końcem. Za cechy muzyki tego kompozytora Norwid uznaje prostotę i doskonałość (jak w sztuce antycznej), dokonującą się w niej przemianę ku ideałowi (odwołania bibl.) i polskość (symbolika kolorów). W muzyce Szopena Norwid dostrzega znak Ideału Sztuki - "profilu Miłości" (por. Promethidion), wyznaczającej epoki w historii i realizującej ponad nią (jak w osobie Chrystusa) jedność Ducha i Litery. Cechą ziemskiego świata jest jednak BRAK, który mści się na ideale. Przykładem zemsty są warszawskie wydarzenia. Trzecia część wiersza zaczyna się niepokojącym obrazem Starego Miasta (aluzja lit. do Uspokojenia J. Słowackiego) i dramatycznymi obrazami szarży wojsk kozackich, podpalenia pałacu Zamoyskich i zniszczenia fortepianu. Temu wydarzeniu nadaje poeta sens symboliczny: próba zbezczeszczenia dzieła nie niszczy go, lecz uwydatnia jego wartość. Tragiczna ofiara spełnia się. "Późny wnuk" doceni obecnie poniżoną wielkość. F. Sz. ma charakter paraboli - od konkretnego wydarzenia prowadzi do uniwersalnej refleksji nad losami każdego wielkiego dzieła.
- Norwid Cyprian Kamil, (1821-83)
- NORWID, Cyprian Kamil (1821-83)...
- podmiot liryczny, wznaczeniu węższym...